Neoromantyzm to jeden z kluczowych nurtów artystycznych, który kształtował kulturę polską na przełomie XIX i XX wieku. Szczególnie manifestował się w twórczości Stanisława Wyspiańskiego, którego dramat „Wesele” stanowi jedno z najważniejszych dzieł tego okresu.
Spis treści
Neoromantyzm to kierunek artystyczny drugiej połowy XIX oraz początków XX wieku, który często stosuje się wymiennie z terminem Młoda Polska (za propozycją Edwarda Porębowicza). Jak wskazuje nazwa, nawiązywał on do tradycji dominującej w literaturze i sztuce pierwszej połowy XIX wieku, interpretując jego idee w nowy sposób. Szczególnie ważne cechy neoromantyzmu w literaturze polskiej to kult indywidualizmu i wybitnej jednostki, mistycyzm i duchowość, bunt przeciwko pozytywistycznemu racjonalizmowi i materializmowi, symbolizm, postawa dekadencka oraz powrót mitów narodowowyzwoleńczych. Szczególnie ważnymi artystami, którzy tworzyli w duchu neoromantyzmu byli Stanisław Wyspiański, Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Stefan Żeromski i Leopold Staff.
W swojej twórczości Stanisław Wyspiański wykorzystał wiele tendencji typowych dla neoromantyzmu, łącząc je z charakterystycznymi dla sztuki modernistycznej symbolizmem czy ekspresjonizmem.
Neoromantyczna jest budowa świata przedstawionego w dramacie, w którym wydarzenia realistyczne przeplatają się z nadprzyrodzonymi, wprowadzając aurę irracjonalizmu i mistycyzmu. Przywoływanie zjaw i duchów, które wkraczają w zamkniętą przestrzeń uroczystości, przypomina jedno z najważniejszych osiągnięć polskiego romantyzmu, to znaczy II część „Dziadów” Adama Mickiewicza. Szczególnie bliski temu utworowi jest wątek miłości przerwanej przez śmierć, do której nawiązuje relacja Marysi i Widma. W „Weselu” można odnaleźć również aluzje do pisarstwa drugiego z wieszczy. Kreacja postaci Wernyhory to poetycka kontynuacja „Snu srebrnego Salomei” Juliusza Słowackiego.
Oprócz mieszania się dwóch porządków dramat Wyspiańskiego nawiązuje do dzieła polskich romantyków przez nasycenie treściami patriotycznymi i obecność tematu narodowowyzwoleńczego. Słowami utworu dramaturg mówi o konieczności podjęcia czynu zbrojnego, aby uwolnić Polskę spod sił zaborczych. Jednocześnie to problem trudny do rozwiązania, gdyż żadna z zaprezentowanych grup społecznych nie ma wystarczająco zapału ani kompetencji, aby objąć funkcję przewodzenia narodowi. W literaturze romantycznej tę rolę mieli spełniać artyści, co zyskuje odbicie również w dramacie Wyspiańskiego. Jednak w trakcie postępu akcji ten mit upada. Inteligenci, tak samo jak chłopstwo, okazali się bezsilni w obliczu możliwego powstania. W ten sposób Wyspiański tłumaczy przyczynę klęski Polaków — są oni niegotowi do podjęcia jakiegokolwiek czynu ze względu na zakorzenione w historii waści, które utrudniają im zjednoczenie we wspólnej sprawie.
Typowa dla neoromantyzmu jest też inspiracja ludowością. Akcja dramatu rozgrywa się w wiejskiej chacie w małopolskich Bronowicach. Wyspiański przyjrzał się w swoim utworze chłopomanii, której uległa inteligencja przełomu XIX i XX wieku. Artyści fascynowali się stereotypową ludową mentalnością, malowniczością strojów, wiejskimi zwyczajami i spokojem w naturze. Oczywiście nie oddawało to w żaden sposób rzeczywistości, ale było wyłącznie fantazją. Przykładem chłopomana w „Weselu” jest Pan Młody, który poślubił córkę bronowickiego gospodarza, licząc na sielskie życie z dala od miejskiego zgiełku. Na uroczystość zakłada on typowy strój ludowy, co ma być znakiem integracji z kulturą małżonki. Jednak chłopi uznają to jako gest powierzchowny, komiczny, a nawet rażący.
„Wesele” Wyspiańskiego jako wyraz neoromantycznych idei to świadectwo nie tylko twórczych ambicji artysty, ale też refleksja nad kondycją polskiego społeczeństwa w obliczu kluczowych wyzwań narodowych. Pomieszanie świata rzeczywistego i fantastycznego, wątki patriotyczne oraz krytyka chłopomanii wyróżniają ten dramat na tle epoki.
Aktualizacja: 2024-10-22 10:55:11.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.