Jednym z najważniejszych nurtów w polskiej kulturze początku XX wieku była chłopomania. Wiązała się ona z fascynacją arystów wsią, a zwłaszcza stylem życia, obyczajami oraz wartościami wyznawanymi przez chłopów. Wielu artystów tamtego okresu widziało w ludzie wiejskim autentyczność i czystość duchową, czego brakowało, ich zdaniem, w życiu miejskim, skupionych wokół pozorów i pogoni za rozwojem technologicznym. Motyw wsi i chłopstwa stał się więc inspiracją dla licznych dzieł literackich i artystycznych, a postacie chłopów zaczęły odgrywać główną rolę w utworach modernistycznych. Wybitnymi przykładami tego nurtu są dramat „Wesele” Stanisława Wyspiańskiego oraz powieść „Chłopi” Władysława Reymonta, które mimo wspólnej tematyki różnią się podejściem autorów do wiejskiej społeczności. Oba dzieła przedstawiają różnorodne postawy chłopów wobec rzeczywistości, ukazując zarazem ich siłę i ograniczenia, co pozwala na głębsze zrozumienie złożoności ówczesnej wsi. Różnice te podkreślają niejednorodność tej grupy społecznej, dając pełniejszy obraz życia wiejskiego.
Spis treści
W „Weselu” Wyspiański ukazał chłopów jako ludzi o znacznie większej świadomości niż to, co zwykle przypisywali im mieszkańcy miast. W dramacie Wyspiańskiego postaci chłopów nie są jedynie biernymi uczestnikami wydarzeń – wręcz przeciwnie, podejmują dyskusje, także na tematy polityczne i społeczne. Dialog Czepca z Dziennikarzem stanowi doskonały przykład, ponieważ pokazuje, że Czepiec, typowy chłop, orientuje się w sytuacji politycznej nie tylko Polski, ale i świata. Wyspiański przedstawia ich jako osoby zainteresowane losami kraju, rozumiejące więcej, niż sugerowałby ich społeczny status. Brak im jednak obycia, jakiego można się z kolei spodziewać po miejskich intelektualistach, co jednak nie oznacza braku inteligencji. Osobą plasującą się pomiędzy tymi grupami jest tutaj Rachel – córka karczmarza Żyda, która nie tylko kocha sztukę opartą na chłopskiej kulturze, ale także bywa na wydarzeniach w mieście.
Wieś przedstawiona w „Weselu” to miejsce, gdzie życie toczy się zgodnie z ustalonymi zasadami, a ludzie są przywiązani do tradycji i obyczajów przekazywanych z pokolenia na pokolenie. Chłopi żyją według ustalonego porządku, zachowują pobożność, troszczą się o ziemię, a ich życie podporządkowane jest cyklom natury. W dramacie Wyspiańskiego widać, jak ważne są dla nich symbole, tradycyjne rytuały, oraz że przestrzegają konwenansów, jak np. odmowa Panny Młodej, aby zdjąć niewygodne buty w trakcie wesela. Chłopi są również przywiązani do pracy na roli, a rytm ich życia wyznacza przyroda i zmieniające się pory roku. Mają w sobie siłę fizyczną i wolę walki za ojczyznę, ale brakuje im lidera, który poprowadziłby ich do konkretnego celu, co jest jedną z przyczyn ich bierności.
Mimo swojego potencjału, wiejskie społeczeństwo pokazane w „Weselu” nie jest w stanie się zjednoczyć i stanąć do wspólnej walki. Przykładem tego jest postawa Gospodarza, który zamiast podjąć inicjatywę, słucha żony i idzie spać. Inteligencja z kolei, choć posiada potencjalne zdolności przywódcze, nie umie zintegrować chłopów i poprowadzić ich w imię wyższych celów. W efekcie, choć chłopi są pełni siły i odwagi, ich potencjał nie zostaje wykorzystany. Ich impulsywność i skłonność do kłótni, jak w przypadku konfliktu Czepca z zespołem weselnym, a także skłonność do alkoholu, pokazują również ich wady. Alkohol bywa przyczyną problemów finansowych i pośrednio doprowadza do bierności wobec spraw narodowych. Chłopi są silni, ale często tracą czas na materialne zbytki i nadmierne pijaństwo, co hamuje ich możliwości działania na rzecz kraju.
W powieści „Chłopi” Władysława Stanisława Reymonta również widoczne są podziały społeczne, zwłaszcza w kontekście majątkowym. Nie wszyscy mieszkańcy wsi żyją na tym samym poziomie – jedni mają wielkie gospodarstwa i dostatek, inni są zmuszeni pracować dla bogatszych, a ci najbiedniejsi, w przypadku utraty zdrowia, stają na krawędzi ubóstwa lub żebractwa. Reymont ukazuje, że mimo różnic majątkowych, chłopi są w stanie się zjednoczyć, gdy stoją przed wspólnymi wrogami lub gdy potrzebna jest pomoc potrzebującym. Kiedy zagrożona jest jednolitość gromady i jej moralna przyzwoitość, bo Jagna łamie zasady społecznych stosunków, zgodnie się temu sprzeciwiają, wyrzucając ją ze wsi. Gdy przychodzi czas wycięcia lasu, chłopi wraz ze starym Boryną na czele, łapią za broń i sprzeciwiają się ingerencji w ich ziemię. W przeciwieństwie do dramatu Wyspiańskiego, chłopi Reymonta potrafią wykrzesać z siebie solidarność, co pokazuje ich głęboko zakorzenione poczucie wspólnoty i wzajemnej odpowiedzialności.
Podobnie jak u Wyspiańskiego, chłopi w „Chłopach” są ukazani jako ludzie o wyrazistych charakterach, niebojący się wyrażać własnego zdania i bronić swoich praw. Chłopi Reymonta stają do walki, gdy trzeba bronić swoich interesów, i nie pozwalają, by ktokolwiek ich wykorzystywał. W „Chłopach” życie wiejskie, podobnie jak w „Weselu”, podporządkowane jest cyklowi natury – rozdziały powieści podzielone są zgodnie z porami roku, co symbolizuje naturalny rytm życia chłopów. Ich życie opiera się na tradycji i wartościach, a honor i moralność są dla nich fundamentalne. W utworze Reymonta chłopi są bardziej zdecydowani i zdolni do działania niż bohaterowie „Wesela”, co stanowi jedną z najważniejszych różnic między tymi dziełami.
Aktualizacja: 2024-11-14 11:18:11.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.