„Cesarz” to beletryzowany reportaż autorstwa Ryszarda Kapuścińskiego, który po raz pierwszy wydano w roku 1978. Przedstawia on losy tytułowego i ostatniego cesarza Etiopii, Hajle Syllasje. Kapuściński ukazuje jego rządy z perspektywy osób, które służyły na jego dworze, sam cesarz jednak nigdy osobiście nie pojawia się w dziele. Autor nie tylko ukazał historyczne dzieje władcy, ale wykorzystał też wiele motywów literackich.
Spis treści
W tekście o cesarzu najważniejszy pozostaje motyw władcy, jakim był ostatni cesarz Etiopii. Hajle Syllasje panował przez czterdzieści cztery lata, zanim został obalony w trakcie zamachu stanu przez własnych oficerów. Cesarz ten dokonał wielu istotnych rzeczy — między innymi zniósł niewolnictwo, wprowadził Etiopię do Ligi Narodów oraz ustanowił pierwszą w tym kraju konstytucję. Kapuściński zdecydował się jednak ukazać go wyłącznie jako despotycznego władcę, którego dwór był pełen absurdów, donosów i strachu. Hajle Syllasje skupił całą władzę w swoich rękach i samodzielnie podejmował wszelkie decyzje.
Obok motywu władcy pojawia się motyw jego dworu. Tworzyli go ministrowie, urzędnicy i służba pracująca wokół Hajle Syllasje. Byli to ludzie, którym żyło się pod względem materialnym lepiej niż reszcie społeczeństwa. Tkwili jednak w nieustannym strachu przed utratą pozycji, starali się zatem przypodobać władcy i rywalizowali z innymi o stanowiska zapewniające im spokój finansowy w kraju, gdzie ludzie umierali z głodu. Donoszono na siebie, zabiegano o względy cesarza i nieustannie kontrolowano to, co działo się na dworze.
W tekście Kapuściński uwzględnia również motyw rewolucji. Dręczone nędzą i głodem społeczeństwo starało się doprowadzić do zmian. Ich konieczność dostrzegali zwłaszcza młodzi i wykształceni ludzie, którzy pragnęli przeobrazić swoją ojczyznę w kraj lepszy dla wszystkich, gdzie każdemu żyje się godnie. Doprowadziło to do nieudanego zamachu wojskowego, licznych protestów i manifestacji, aż wreszcie w trakcie puczu odebrano władzę ostatniemu cesarzowi Etiopii. Rewolucja pochłonęła jednak wiele ofiar.
W reportażu motyw śmierci jest wszechobecny. Umierają ludzie z głodu i nędzy, ale giną też w manifestacjach przeciwko władzy. Śmierć jest w Etiopii zjawiskiem powszechnym — ludzie jej się obawiają, lecz także do niej przywykli. W finale dzieła umiera cesarz Hajle Syllasje, osadzony w domowym więzieniu. Ma wówczas osiemdziesiąt dwa lata i czterdzieści cztery lata rządów za sobą.
W reportażu motyw władzy ukazany jest jako coś zdeprawowanego i autorytarnego, co służy wyłącznie interesom garstki osób zgromadzonych wokół cesarza. Jego władza jest absolutna i nie dzieli się nią z nikim. Nadmiar władzy doprowadził nie tylko do upadku jego kraju, lecz także do upadku jego własnych rządów, zakończonych zamachem stanu.
W dziele motyw starości pojawia się pod koniec rządów Hajle Syllasje, gdy ma on osiemdziesiąt dwa lata. Spędził całe życie w luksusie, a połowę z niego jako władca Etiopii. Starość i wiek wyraźnie odcisnęły piętno na cesarzu, jego wyglądzie i sposobie bycia.
W kraju rządzonym przez Hajle Syllasje widoczna jest nędza, ubóstwo i epidemia głodu. To wynik jego autorytarnych rządów, które wykorzystywał do spełniania własnych kaprysów i zachcianek.
Aktualizacja: 2025-10-21 16:33:19.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.