Ryszard Kapuściński jest znany między innymi jako twórca beletryzowanego reportażu opowiadającego o władzy sprawowanej przez ostatniego cesarza Etiopii, Hajle Syllasje. Po czterdziestu czterech latach autorytarnych rządów został on obalony w wyniku zamachu stanu przeprowadzonego przez jego własnych oficerów.
Dzięki historii cesarza Kapuściński przedstawił czytelnikom obraz władzy totalitarnej oraz rewolucji, jakich doświadczało społeczeństwo etiopskie. Swoją opowieść pisarz oparł na relacjach osób, które pracowały w pałacu pod rządami Hajle Syllasje i opowiedziały, jak wyglądało wiele wydarzeń z tamtego okresu.
Rewolucja w Etiopii wyrosła z licznych problemów gospodarczych i ekonomicznych oraz z klęski głodu, jaka dręczyła naród. Myśl o niej zrodziła się w głowach ludzi wykształconych, studiujących za granicą na różnych uczelniach, świadomych tego, że ich ojczyzna potrzebuje zmian. Nie od razu udało się dokonać zamachu stanu — poprzedzały go nieudane próby, manifestacje i protesty. Wreszcie zamach z 1974 roku okazał się udany i grupa oficerów przejęła władzę, a cesarza uwięziła w jednym z jego pałaców. Kiedy ogłoszono mu detronizację, cesarz podziękował, oświadczył, że armia nigdy go nie zawiodła, a rewolucja jest dobra dla ludu.
Rewolucja ma jednak to do siebie, że wiąże się z brutalnością i agresją. W jej trakcie pojawiają się liczne ofiary — nie da się jej bowiem przeprowadzić bez rozlewu krwi. W Etiopii manifestacje przetaczały się ulicami, do ludzi strzelano i ich aresztowano, stawiano ich przed sądami, wszędzie wybuchały zamieszki i starcia. W pałacu zginęło wielu służących i pracowników cesarza. Stracili oni w wyniku rewolucji swoją uprzywilejowaną pozycję, jaką mieli dzięki władcy. Rewolucja etiopska to także przykład przejęcia władzy przez wojsko.
Kapuściński opisuje również to, co doprowadziło do krwawej rewolucji i jej okrucieństw. To oczywiście lata władzy totalitarnej — jej okrucieństw i absurdów, lat klęski ekonomicznej i śmierci głodowej wielu osób. Gdy Hajle Syllasje żył w dostatku, jego poddani umierali w ubóstwie. Władca nie rozwiązał tego problemu, nie chciał wprowadzić reform, interesował się jedynie własnym dobrobytem, a nie ogólnym stanem społeczeństwa. Kontrast między jego bogactwem a nędzą innych doprowadził wreszcie do takich napięć społecznych, że rewolucja stała się praktycznie nieunikniona. Była jedynym sposobem rozwiązania problemu głodu, nędzy i braku perspektyw w Etiopii. Nic nie wskazywało bowiem, że cesarz zamierza zająć się tymi kwestiami.
Władza autorytarna Hajle Syllasje opierała się przede wszystkim na wszechobecnej propagandzie, a także na donosicielstwie, korupcji i nepotyzmie. Wszystko to sprawiało, że garstka uprzywilejowanych osób z najbliższego otoczenia cesarza żyła dostatnio, ale w nieustannym poczuciu zagrożenia. Dzięki temu cesarz miał wiernych poddanych, którzy byli mu posłuszni bez względu na wszystko. Na swoim dworze obsadzał ich nawet na stanowiskach stworzonych do tego, by wycierać mocz psa Lulu.
Kapuściński opisuje rządy Hajle Syllasje, jednocześnie ukazując uniwersalne mechanizmy, jakie pojawiają się w przypadku władzy totalitarnej. To między innymi władza skupiona w rękach jednej osoby, tajna policja inwigilująca społeczeństwo, donosicielstwo i wszechobecny strach. Wszystko to jest znakomicie widoczne w „Cesarzu”, dlatego mogło się wydarzyć nie tylko w Etiopii, ale również w innych miejscach na świecie.
Aktualizacja: 2025-10-21 16:40:25.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.