Juliusz Słowacki jest autorem poematu dygresyjnego zatytułowanego „Beniowski”. Opowiada on o losach tytułowego bohatera, Maurycego Beniowskiego, czyli młodego szlachcica z Podola, który na hulankach stracił swój majątek i porzuca ukochaną Anielę, by go odbudować i zasłużyć na jej rękę. Dołącza też do konfederacji barskiej prowadzonej przez księdza Marka i Sawę. W dziele Słowacki wykorzystuje wiele ciekawych motywów literackich, które pomagają mu w konstruowaniu fabuły.
Spis treści
Główny bohater, czyli Maurycy Beniowski, to zubożały szlachcic z Podola, który stara się o rękę córki magnata. Beniowski to polski szlachcic-Sarmata ukazany w krzywym zwierciadle. Słowacki podkreśla jego postacią wszystkie wady tej grupy społecznej. Beniowski jest zagubiony, nie potrafi przejąć inicjatywy, nie jest w stanie zarządzać własnym majątkiem czy też decydować, po której stronie konfliktu się znajdzie. Beniowski kocha Anielę, ale jej tego nie okazuje, przyłącza się do konfederatów, ale nie umie stanąć do walki, jest szlachcicem, ale traci majątek. Beniowski uosabia zatem najgorsze cechy klasy, z jakiej się wywodzi i dopiero udział w walce o ojczyznę zmienia go w świadomego patriotę. Szlachta i magnateria dzieli się też na prawdziwych patriotów i na zdrajców ojczyzny takich jak Dzieduszycki. Słowacki bezlitośnie ukazuje wszystkie jej słabości i nie waha się przed drwiną z nich. Jest to zatem motyw szlachty ukazany w krzywym zwierciadle.
Beniowski jak każdy bohater romantyczny ma swoją ukochaną, Anielę. Jednak tu też wykorzystuje konwencję ironii, by ukazać motyw miłości. Beniowskiemu Starosta odmawia ręki swej córki, gdyż szlachcic jest ubogi. Beniowski wyrusza zatem w podróż po odzyskanie majątku, by odzyskać ukochaną, ale przed wyruszeniem w drogę nawet się z nią nie żegna. Uczucia Beniowskiego z pewnością są prawdziwe, ale zdecydowanie nie potrafi on ich ukazać. Nie zachowuje się on jak typowy bohater romantyczny w obecności ukochanej, nie ma tu silnych emocji i wzruszeń. Jest to zatem odwrócony obraz miłości romantycznej.
W dziele zostaje również wykorzystany motyw podróży. Początkowo Beniowski wyrusza w nią, by odzyskać majątek, a co za tym idzie, także rękę Anieli. Potem jednak dołącza do konfederatów barskich i Beniowski wyrusza, by walczyć o ojczyznę. Następnie udaje się z polecenia konfederatów na Krym, by tam pozyskać u chana wsparcie dla sprawy polskiej. Wątek podróży jest zatem eksploatowany przez Słowackiego na różne sposoby, zmieniają się też cele głównego bohatera, jednak zawsze podróżuje on w konkretnym celu, co ostatecznie odmienia go jako osobę. Beniowski staje się zatem bohaterem dynamicznym.
Wydarzenia poematu dygresyjnego rozgrywają się na tle konfederacji barskiej w 1768 roku, kiedy to zawiązał się związek zbrojny szlachty polskiej, która starała się ocalić polską niepodległość w obliczu narastającej ingerencji rosyjskiej. Konfederacja barska podzieliła naród na patriotów i zdrajców. Beniowski dołącza do niej i towarzyszy jej przywódcom, czyli księdzu Markowi i Sawie. Konfederacja stanowi dla Beniowskiego doświadczenie formujące. Łączy się ona też z motywem ojczyzny i zdrady. Konfederacja barska to także moment zaznaczenia obecności Kozaków, takich jak właśnie Sawa czy Swentyna. Pojawia się tu również wykorzystany ironicznie motyw bohatera romantycznego, który jako jednostka nie jest w stanie samodzielnie uratować ojczyzny.
Aktualizacja: 2025-08-21 18:25:24.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.