Juliusz Słowacki to romantyczny poeta, znany także z licznych dramatów, w tym dramatów mistycznych. Jednym z nich jest dzieło zatytułowane „Ksiądz Marek”, którego akcja rozgrywa się w dniu upadku Baru podczas konfederacji barskiej, czyli dwudziestego czerwca 1768 roku. W dziele najważniejszą rolę odgrywa tutaj główny, a zarazem tytułowy bohater – ksiądz Marek.
Na wstępie warto zaznaczyć, że ksiądz Marek to postać wykreowana na podstawie życia faktycznie istniejącego karmelity, Marka Jandołowicza. Słowacki przekształcił jednak prawdę historyczną, by stworzyć postać legendarnego przywódcy konfederacji, jaką następnie utrwalił w dramacie. Zmienił także okoliczności i datę śmierci karmelity, który faktycznie zmarł w roku 1799, natomiast Słowacki uśmiercił go w dniu upadku Baru.
Legenda księdza Marka narodziła się w roku 1843, kiedy Słowacki pisał swoje dzieło. Romantycy przejęli bowiem po konfederatach legendę tego wydarzenia i jego przywódców, choć ci drudzy byli rozczarowani sylwetką swego proroka. Współcześni księdza Marka nie mieli o nim najlepszego zdania, jednak na emigracji i niemal wiek później ksiądz zaczął wyrastać na jednego z przedstawicieli świętych narodu polskiego. Wspominał o nim nie tylko Słowacki, ale też Mickiewicz, który uważał, że konfederaci barscy nie rozumieli idei księdza Marka – trafiła ona jednak lepiej do poetów. Ksiądz Marek jako postać bywał przedstawiany bardzo różnie, w zależności od dzieła. Przykładem był Rzewuski, który w „Pamiątkach Soplicy” ukazywał księdza Marka jako osobę, która otrzymywała rozkazy z samego nieba i którą bronił Bóg. Ksiądz Marek gromił szlachtę i magnatów za ich grzechy i błędy, rozumiał, jak należy naprawić Polskę.
U Słowackiego ksiądz Marek to prorok, zapowiadający nadejście nowej Polski i przedstawiający prawa, jakie mają nią rządzić. To on obrazuje świętą i nową ideę miłości do ojczyzny. Duchowny spotyka się jednak z licznymi przeciwnościami – nie wszyscy konfederaci się z nim zgadzają. W drugim akcie ma przeciwko sobie Kosakowskiego, którego wręcz z Barem utożsamiano. Ksiądz Marek to jednak postać charyzmatyczna, mająca w sobie moc i zdolność przyciągania ludzi oraz skupiania ich wokół siebie. U Słowackiego duchowny to człowiek szalony, wręcz fanatyk – ale w romantycznym ujęciu fanatyzmu. Ksiądz działa bowiem tak, jak dyktuje mu sumienie narodowe, nie liczy się ze zwyczajowo pojmowanym zdrowym rozsądkiem. Z tego powodu uważa, że ważniejsze niż ocalenie miasta przed Rosjanami jest to, by Baru nie bronił ktoś, kto w pojęciu duchownego jest zabójcą i złodziejem. Takie wartości wyznaje ksiądz Marek – człowiek niemal kierowany przez Boga.
Ksiądz Marek to u Słowackiego człowiek gotowy na wszystko, łącznie z poświęceniem własnego życia. Wyznaje on wartości i ma silny kręgosłup moralny, co nie pozwala mu ugiąć się przed innymi. Jego śmierć staje się symbolem upadku Baru i całej Rzeczypospolitej, a sam duchowny zostaje wyniesiony na pozycję męczennika i legendy narodowej. Jego postać obrazuje sprawę polską i narodziny nowej formy istnienia państwowości, jaką przewidywał Słowacki, dostrzegając przemianę monarchii w republikę.
Aktualizacja: 2025-10-20 20:01:44.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.