Piotr Skarga napisał „Kazania sejmowe” w trosce o przyszłość Rzeczpospolitej. Chciał wpłynąć na swoich słuchaczy i wywołać u nich refleksję nad stanem ojczyzny. Możemy więc zaliczyć jego dzieło do tzw. wypowiedzi retorycznych.
Spis treści
Retoryka jest sztuką znaną już od starożytności. Jako pierwszy jej definicję podał filozof Arystoteles. Uważał, że jest to umiejętność komponowania przekonującej wypowiedzi ustnej. W istocie jest to sposób komunikacji swojego zdania tak, by odbiorca przyjął nasz punkt widzenia.
Używa ona w tym celu pewnych narzędzi. Po ich zastosowaniu możemy poznać, że dana wypowiedź jest wypowiedzią retoryczną. Do takich zaliczymy choćby przejrzystą budowę tekstu, stosowanie argumentacji, obrazowy język oraz występowanie tzw. figur retorycznych.
Zauważmy, że sam gatunek działa Skargi sugeruje jego retoryczny charakter. Kazanie jest bowiem wypowiedzią mającą na celu przedstawienie prawd religijnych, a dokładnie przekazanie ich konkretnej interpretacji dla słuchacza. Oczywiście znajdziemy tam również kilka szczególnych cech retorycznych.
Każde kazanie składa się ze:
Dzięki temu Skarga przejrzyście przedstawia odbiorcy myśl przewodnią swojej wypowiedzi. Każda z nich jest jasno sformułowaną tezą. W tym wypadku jedną z sześciu „chorób”, które zdaniem jezuity osłabiają Rzeczpospolitą i które należy zwalczyć.
W swoich kazaniach Skarga używa wielu typowych figur retorycznych. Najmocniej dają się zauważyć alegorie, które przeszły nawet do polskiej literatury. Porównanie ojczyzny do okrętu czy matki są znane większości współczesnych. Ważne jest, że łatwo je zrozumieć. Dzięki temu lepiej oddziałują na odbiorcę. Oprócz tego możemy dostrzec jeszcze hiperbole i wykrzyknienia. Skarga przedstawia sytuację Rzeczpospolitej w ciemnych barwach, chcąc zachęcić odbiorców do działania. Służą temu również słowa pełne oburzenia, które doskonale działają na emocje.
Ostatnią z ważnych figur retorycznych w Kazaniach sejmowych są apostrofy. Autor zwraca się bezpośrednio do swoich słuchaczy, szczególnie w pierwszym kazaniu. Dzięki temu nawiązuje z nimi kontakt, a odbiorcy są lepiej nastawieni do jego przekazu.
Ważnym elementem retoryki jest argumentowanie. Jako nieodrodny syn epoki renesansu, Piotr Skarga podpiera swoje zdanie dwoma rodzajami argumentów:
W wielu miejscach jezuita porównuje pewne wydarzenia z czasów dawnych imperiów z sytuacją Rzeczpospolitej. Niekiedy sięga nawet po starożytną filozofię. Zestawia również zachowania postaci biblijnych i szlachty, chcąc pokazać błędy Polaków. Autor stosuje przy tym wyliczenia, odpowiednią ilością porównań podkreślając słuszność swojego toku rozumowania.
Arystoteles w swej „Retoryce” sugerował spójność języka wypowiedzi z jej tematyką i charakterem słuchacza. Dzięki temu retor może lepiej na niego oddziaływać. W „Kazaniach sejmowych” mamy bardzo kwiecistą, niekiedy wręcz zbyt obfitą mową. Skarga pisał je bowiem dla senatorów i posłów, a więc ludzi raczej wykształconych. Pragnął też zrobić na nich odpowiednie wrażenie, olśnić i dzięki temu przekonać do swoich tez. Język Skargi jest przy tym obrazowy, pełen barwnych epitetów, a niekiedy słów nawet wtedy uważanych za dość dosadne.
Aktualizacja: 2025-03-22 18:48:11.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.