Adam Mickiewicz, fot: Library of Congress
„Dziady” autorstwa Adama Mickiewicza, to utwór zakorzeniony w historii narodu polskiego oraz epoce romantyzmu, przedstawiający losy wybrańca i poety o imieniu Konrad. Jego misją jest ratowanie zniewolonej ojczyzny w obliczu ogromnej przewagi zaboru rosyjskiego. Działania te czynią go postacią tragiczną, rozdwojoną między własnymi uczuciami a wielką ideą. W tekście zostały także sformułowane postulaty myśli mesjanizmu - charakterystycznym dla polskiego romantyzmu sposobem postrzegania myśli dziejowej kraju. Mickiewicz w swoim dziele przedstawił Polskę jako kraj, który poprzez swoje cierpienie i ofiarę ma odkupić całą Europę, podobnie jak Jezus Chrystus odkupił ludzkość. „Dziady” zostały podzielone na kilka części, a w jednej z nich, w trzeciej, pojawia się niezwykle ważna problematyka zagadnienia profetyzmu.
Mianem profetyzmu określa się zjawisko, które przede wszystkim wiąże się z epoką romantyzmu, ale da się je wskazać również w dziełach pochodzących z innych epok literackich. To pojęcie wywodzi się z greckiego słowa „prophetes”, które oznaczało osobę wieszcza, proroka, natchnionego przez siłę wyższą. W literaturze profetyzm polega na stylizowaniu tekstu na mowę proroczą, a jego cechami charakterystycznymi są podniosły ton, metaforyczność oraz liczne środki stylistyczne podkreślające wzniosłość przekazu. W dziełach literackich tego typu obecne są elementy wizjonerskie i mistyczne, mające nie tylko przedstawiać pewne wydarzenia, ale także przepowiadać przyszłość lub interpretować teraźniejszość w kontekście boskich planów. Profetyzm często bywa wykorzystywany w przełomowych momentach dziejowych, kiedy narody poszukują sensu i nadziei w obliczu kryzysu. Dlatego tak wiele przykładów jego użycia pojawia się w literaturze narodów walczących o niepodległość, gdzie prorocza wizja odgrywa rolę moralnego wsparcia i duchowego przewodnictwa.
W polskiej literaturze przykładu profetyzmu warto szukać właśnie w III części „Dziadów” Adama Mickiewicza, która jest najbardziej mesjanistycznym i proroczym fragmentem całego cyklu. Jednym z najważniejszych momentów tej części jest V scena, przedstawiająca widzenie księdza Piotra. Wizja ta jest często przeciwstawiana Wielkiej Improwizacji Konrada jako temu bardziej indywidualistycznemu sposobowi podejścia do boskiego porządku. Podczas gdy Konrad w akcie desperacji żąda od Boga odpowiedzi i wyjaśnień dotyczących losu Polski, ksiądz Piotr z pokorą przyjmuje objawienie boskich zamiarów. Jest on postacią skromną, pełną wiary i ufności w boską opatrzność, co pozwala mu otrzymać proroczą wizję przyszłości narodu polskiego. Objawia mu się obraz Polski jako kraju cierpiącego, odrzuconego przez inne państwa i poddanego niewyobrażalnym cierpieniom. Bóg zsyła na nią liczne nieszczęścia, a naród polski staje się przedmiotem szyderstw i pogardy ze strony reszty świata. W wizji pojawia się wiele elementów odnoszących się do Męki Pańskiej, co czyni Polskę figurą Chrystusa narodów. Wśród tych symboli znajduje się postać sędziego, czyli Gala, który umywa ręce od losu Polski, co jest odniesieniem do Francji, sojusznika, który zawiódł nadzieje Polaków. Mimo cierpień, Polska ma jednak ostatecznie triumfować, poprowadzić inne ludy ku odkupieniu.
Konkretnie przywódcą narodu ma stać się tajemnicza postać o imieniu „czterdzieści i cztery”. Ma ona dokonać wielkich zmian w historii Polski. Mickiewicz stylizuje ten fragment tekstu na podobieństwo Biblii, wzmacniając w ten sposób wrażenie, że jest to pobłogosławiona prawda i przy tym faktyczna wizja przyszłości. Profetyzm w „Dziadach” nie tylko opisuje przyszłe losy narodu, ale także pełni funkcję moralnego przygotowania – uprzedza Polaków o czekających ich trudach, ale jednocześnie daje im nadzieję na przyszłe zwycięstwo i chwałę.
Polska w profetycznym widzeniu staje się właściwie nowym Chrystusem. Mickiewicz przez to wywyższa swój naród, ponieważ nadaje jego cierpieniu głębszy sens, przedstawiając je jako nieunikniony etap w drodze do wyzwolenia. Wizja księdza Piotra nie jest jednak dosłownym przekazem, lecz opowieścią pełną metafor, które odbiorca dramatu musi samodzielnie rozszyfrować. To, co ujawnia siła wyższa, może być zarówno źródłem cierpienia, jak i inspiracją do dalszej walki. Ksiądz Piotr jako postać proroka daje Polakom nie tylko obraz przyszłości, ale także motywację do dalszych starań o odzyskanie niepodległości.
Aktualizacja: 2025-02-06 15:12:11.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.