Biblii jest niewątpliwie jedną z najważniejszych ksiąg ludzkości. Odegrała ogromną rolę w kształtowaniu się tego, co profesor Feliks Koneczny nazywał cywilizacją łacińską. Święta księga nie dała Europie tylko zasad moralnych i kierunku rozwoju duchowego. To również ogromny rezerwuar nawiązań, inspiracji i motywów, na których zbudowano dorobek Starego Kontynentu. Nawiązywanie do nich jest tym samym próbą wpisania swojego dzieła w pewien krąg kulturowy, uczynienia czytelnym w jego obrębie. Zauważyć to możemy na przykładzie wielu rodzimych utworów literatury, której dorobek niewątpliwie związany jest z cywilizacją łacińską. Za przykład w poniższej pracy posłużą trzy takie dzieła, znane szerokiemu gronu odbiorców: III część „Dziadów” Adama Mickiewicza, hymn „Dies irae” Jana Kasprowicza i wiersz „U wrót doliny” Zbigniewa Herberta.
Adam Mickiewicz wykorzystuje motywy biblijne w trzeciej części „Dziadów” wielokrotnie. Pomijając już nadprzyrodzone postaci aniołów i diabłów ingerujących w ludzkie życie, możemy dostrzec jaskrawe powiązania z nowotestamentowymi scenami. Najmocniejszą będzie bez wątpienia Widzenie księdza Piotra. Poprzez swoją pokorę duchowny doznaje zaszczytu poznania przeznaczenia Polski, zakrytego przez Boga przed buntowniczym Konradem.
W swojej wizji ksiądz Piotr widzi sąd nad ojczyzną, którego dokonują narody Europy. Jego stylistyka bezpośrednio nawiązuje do scen sądu i ukrzyżowania Jezusa Chrystusa. Możemy tam dostrzec krzyż z trzech rodzajów drewna (trzej zaborcy), sprawującego sąd Gala (Francję) i ostateczną mękę Polski. W widzeniu ojczyzna zmartwychwstaje, niosąc ludzkości zbawienie od tyranii i powszechną wolność narodów. Ksiądz Piotr dostrzega też jej wskrzesiciela, którego imię „czterdzieści i cztery” nawiązuje do powszechnego w biblii przywiązywania znaczenia liczbom.
Nawiązanie do Chrystusa możemy również odnaleźć w scenie konfrontacji duchownego z Nowosilcowem. Chociaż nie tam bezpośrednio to dla Europejczyka dość wyraźnie przypomina ona przesłuchanie przed Najwyższym Kapłanem. Występuje tam poniżenie, prorokowanie i spoliczkowanie księdza Piotra.
Ponadto w utworze występuje jeszcze motyw Matki Boskiej z Dzieciątkiem, której widzenie ma Ewa. Scenę tą można powiązać ogólnie z chrześcijaństwem, jednak Apokalipsa św. Jana zawiera przecież obraz Niewiasty obleczonej w słońce i księżyc. Ewa ustraja Matkę Boską w kwiaty, które symbolizuj męczeństwo litewskiej młodzieży.
Powód, dla którego Mickiewicz w tak wielu miejscach nawiązuje do biblii związany jest z ideą przewodnią utworu - mesjanizmem. On sam również wiąże się z nią, a dokładnie z ofiarą Chrystusa. Polska w mesjanizmie ponosi krwawą ofiarę na Jego podobieństwo, by ostatecznie zmartwychwstać i uczynić narody świata wolnymi. Aby lepiej oddać tę ideę, Mickiewicz wprost wykorzystuje motywy biblijne. Są one nie tylko związane tematycznie z mesjanizmem, ale stanowią kod kulturowy. Dzięki nim odbiorcy łatwiej jest zrozumieć przesłanie „Dziadów” - Polska to mesjasz narodów.
Jan Kasprowicz w swoim hymnie „Dies irae” idzie nawet o krok dalej. Wykorzystując nawiązania do biblii, otwarcie odwołuje się do religijności i duchowości europejskiej, by potem móc z nią polemizować. Tytuł utworu nawiązuje do utworu liturgicznego, a dosłowne tłumaczenie z łaciny oznacza „dzień gniewu”. Chodzi rzecz jasna o dzień gniewu Bożego, przed którym biblia ostrzega w wielu miejscach. Kasprowicz kreśli w swoim hymnie wizję apokaliptyczną, a więc nawiązuje poniekąd do Objawienia św. Jana i motywu Sądu Ostatecznego. Przestawiony w nim świat jest chaosem, skażonym złem i skazanym na zagładę przez Boga.
Utwór jest hymnem pochwalnym Stwórcy, a zarazem obron ludzkości wobec jej nieuchronnego potępienia. Podkreślona zostaje dualistyczna natura człowieka - skłonność do grzechu i próba życia w świętości. Kasprowicz kontestuje tutaj biblijną wizję grzechu i odpowiedzialności za niego. Jeżeli bowiem skłonność do grzechu pochodzi od nieposłuszeństwa pierwszych ludzi, nie może on w całości za niego odpowiadać. Wykorzystanie motywu biblijnego miało więc na celu przedstawienie duchowości chrześcijańskiej, umieszczenie utworu w pewnym kontekście religijnym. Jako forma kodu służąca odczytywaniu treści, czyni ona też „Dies Irae” zrozumiałym dla odbiorcy zaznajomionym z cywilizacją łacińską.
Do Sądu Ostatecznego nawiązuje również w swoim wierszu „U wrót doliny” Zbigniew Herbert. Dolina, o której mowa to Ezdrelon niedaleko Megido - miejsce stoczenia ostatniej bitwy sił dobra i zła. Herbert portretuje tam ludzi zdążających na Sąd Ostateczny. Będąc u progu wieczności, kurczowo trzymają się oni dawnego życia. Mają ze sobą cenne przedmioty i pamiątki, nie chcą dać się rozdzielić z bliskimi. Tymczasem niewzruszeni aniołowie delikatnie, ale stanowczo odbierają im wszytko. Dawny świat już się skończył, a po Sądzie Ostatecznym ulegnie unicestwieniu. Wszelkie płacze, tęsknota i niezrozumienie nie mają znaczenia podłóg tego, co zdarzy się u wylotu doliny Ezdrelon.
Wiersz Herberta wykorzystuje więc motyw biblijny do humanistycznego spojrzenia na byt - niezrozumiały, wobec którego jesteśmy zależni. Robi to w sposób zrozumiały dla swojego odbiorcy, przy pomocy wizji rezonującej ze sposobem odbierania idei przez chrześcijanina i Europejczyka.
Autor nigdy nie tworzy w próżni. Chociaż eksperymentatorzy pokroju Witkacego próbowali osiągnąć czyste formy, czy oddać najwierniej naturę bytu, nigdy nie mogli tego osiągnąć bez nawiązania do rzeczywistości. Żyjąc w niej i będąc jej częścią, musieli kształtować idee przy pomocy nawiązań. Wykorzystywali przy tym język cywilizacji i kultury, do której należeli. Motywy biblijne są właśnie takim kodem kulturowym, dzięki któremu autor może jasno przekazać niejasne idee. Dzięki nim może również jasno zaznaczyć przynależność duchową swojego utworu. Nawet jeżeli będzie on zawierał polemikę z tymi prawdami, jednocześnie je wyrazi. Wykorzystywanie motywów biblijnych jest więc pozostawionym nam przez autora kluczem do głębokiego sensu jego dzieła literackiego.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.