Scena V trzeciej części „Dziadów” Adama Mickiewicza nosi tytuł „Widzenie księdza Piotra”. Pokorny Bernardyn udaje się w niej do swojej celi na modlitwie. Podczas kontemplacji doznaje on wizji, w której los Polski przyrównany zostaje do cierpienia Chrystusa na krzyżu. Cierpienia narodu pozbawionego ojczyzny niosą ostatecznie wolność innym ludom świata, a Polska zmartwychwstaje do ponownego istnienia.
Spis treści
Po egzorcyzmach na Konradzie (scena III) ksiądz Piotr powraca do swojej celi. Pokornie kładzie się krzyżem na ziemi i przystępuje do modlitwy. Świątobliwy bernardyn zostaje pobłogosławiony przez Boga widzeniem, będącym w istocie wyłożeniem mickiewiczowskiej idei mesjanizmu. Polska jawi się w niej jako Chrystus narodów, który musi cierpieć za bliźnich z reszty krajów. W swojej wizji widzi motywy, które wcześniej zostały przytoczone między innymi w „Przedmowie”: męczeńskie dzieje młodzieży polskiej i jej droga krzyżowa (zsyłka) na Syberię. Rozbiory Polski jawią się bernardynowi jako ukrzyżowanie. Jej krzyż wykonany jest z trzech narodów, co jest nawiązaniem do legendarnego sporządzenia narzędzia chrystusowej męki z czterech rodzajów drewna: cedrowego, cyprysowego, oliwkowego i palmowego. W widzeniu zastępują je Rosja, Austria i Prusy — zaborcy. Polska ma też swojego Poncjusza Piłata, określonego mianem Gala. Interpretować to należy jako Francję, która umywa ręce od cierpienia Rzeczpospolitej.
W wizji księdza Piotra jest jednak miejsce na nadzieję. Bowiem jak Chrystus zmartwychwstał, tak Polska na powrót powstanie. Scena ta wyraża więc przeświadczenie o wyzwoleniu ludzkości spod opresyjnej tyranii za przyczyną męczeństwa narodu Polskiego i ostateczny powrót kraju na mapę Europy. Ksiądz Piotr doznaje również wizji przyszłego wodza ludu polskiego, charyzmatycznego przywódcy o tajemniczym mianie „czterdzieści i cztery”. Bernardyn prosi Boga o jak najrychlejsze jego przyjście i otoczenie go chwałą. Kim jednak będzie ów tajemniczy mąż opatrznościowy? Tego wizja nie wyjawia.
Gdy duchownego morzy wreszcie sen, przybywają aniołowie. Unoszą oni duszę pobożnego księdza aż ku trzeciemu niebu, gdzie chcą złożyć ją na kolanach samego Boga. Otoczona przez Niego opieką, będzie pobłogosławiona odpoczynkiem i zwrócona do ciała tuż przed poranną modlitwą.
Scena V pełni funkcję szczególnie ważną, ponieważ łączy w sobie elementy nadprzyrodzone z narodowymi aspiracjami Polaków. Mickiewicz ukazuje wizję, w której Polska, podobnie jak Chrystus, doświadcza cierpienia i męczeństwa, by ostatecznie doprowadzić do odkupienia i odnowienia Europy. Mesjanizm polski, będący podstawą tej wizji, zyskał szczególną popularność w okresie zaborów, a jego rozwój przyspieszył po powstaniu listopadowym. Klęska powstania i związane z nią cierpienia narodu były interpretowane jako dowód boskiego planu. Polska miała stać się narzędziem Boga w dziejach świata. Porównanie Polski do Chrystusa jest centralnym elementem mesjanizmu Mickiewicza. Rzeczpospolita, cierpiąc pod jarzmem zaborców, symbolizuje ukrzyżowanego Zbawiciela, którego ofiara ma przynieść odkupienie ludzkości. Polska miała wprowadzić w Europie porządek oparty na chrześcijańskich wartościach, przeciwstawiając się tyranii absolutystycznych władców.
Widzenie księdza Piotra ukazuje przyszłe losy Polski w formie symbolicznej przypowieści. Mickiewicz korzysta z bogatej symboliki biblijnej, nadając cierpieniom narodu charakter uniwersalny i duchowy. Polska przedstawiona jest jako ofiara, która przez swoje męczeństwo ma stać się zbawcą innych narodów. Symboliczne nawiązania do ukrzyżowania i odkupienia podkreślają związek między historią Polski a chrześcijańską wizją zbawienia, wzmacniając przekonanie o jej wyjątkowej roli w dziejach świata. Liczba „czterdzieści i cztery” to jeden z najbardziej zagadkowych motywów w twórczości Mickiewicza. Symbolizuje ona męża opatrznościowego, który ma odegrać kluczową rolę w zbawieniu narodu i Europy. W interpretacjach literackich liczba ta była często łączona z postacią samego Mickiewicza lub Konrada, jako uosobienia wieszcza i duchowego przywódcy. Wizja ta jest również zapowiedzią duchowej i politycznej misji, którą mają wypełnić wybitne jednostki, prowadząc naród ku odrodzeniu.
Rola księdza Piotra jako duchowego przewodnika i egzorcystę Konrada wskazuje na istotę przemiany bohatera. Wizje bernardyna oraz jego interwencja w duszy Konrada nadają głębszy wymiar duchowej drodze bohatera. Dzięki księdzu Piotrowi Konrad zostaje ocalony od zatracenia i przygotowany do dalszej misji, co potwierdza, że mędrzec i wieszcz potrzebuje przewodnictwa duchowego, by właściwie zrealizować swoje powołanie. Wybór księdza Piotra jako powiernika wizji ma głębokie znaczenie symboliczne. Choć Konrad, jako wieszcz i artysta, posiada naturalne zdolności profetyczne, jego pycha sprawia, że nie jest gotowy do pełnienia tej roli. Mickiewicz ukazuje, że duchowe przewodnictwo wymaga pokory i wiary, a nie tylko talentu czy intelektualnych zdolności. Wybór prostego mnicha na odbiorcę wizji pokazuje, że Bóg wywyższa tych, którzy są wierni i pokorni.
Pycha Konrada niemal doprowadziła go do zatracenia. Jego bunt przeciwko Bogu stał się manifestacją indywidualizmu. Dzięki interwencji księdza Piotra, który symbolizuje chrześcijańską pokorę i wiarę, dusza Konrada zostaje ocalona.
Aktualizacja: 2024-11-21 11:51:11.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.