Motyw samotności. Omów zagadnienie na podstawie Dziadów części III Adama Mickiewicza. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst. — Dziady cz. III — Legenda o św. Aleksym

Samotność jest jednym z najgłębszych i najtrwalszych doświadczeń ludzkiej egzystencji, będąc symptomem zarówno wewnętrznego stanu emocjonalnego, jak i społecznego wyzwania współczesnego świata. Odzwierciedla złożoność ludzkiego istnienia i może przybierać różne formy: od chwilowego uczucia izolacji po trwałe poczucie alienacji. W literaturze samotność jest często analizowana jako stan wyobcowania, introspekcji oraz poszukiwania sensu w obliczu pustki emocjonalnej. Może być wynikiem wewnętrznych zmagań bohaterów, którzy odczuwają oddzielenie od społeczeństwa lub innych ludzi, a także efektem zewnętrznych okoliczności, takich jak izolacja społeczna czy życiowe decyzje prowadzące do emocjonalnej i psychologicznej izolacji. Często pojawia się w kontekście filozoficznych rozważań na temat sensu życia, wolności jednostki i natury ludzkiego istnienia.

Spis treści

Motyw samotności - zagadnienie

Podsumowanie

Motyw samotności - zagadnienie

Dziady cz. III

Rozważania na temat literackiego motywu samotności najlepiej rozpocząć od epoki romantyzmu. Literatura wytworzyła wtedy nowy typ bohatera, dla którego zmaganie z nią było istotnym elementem tożsamości. Mowa rzecz jasna o bohaterze romantycznym. Charakteryzował się on wieloma cechami, z których wyróżnić możemy wyrastanie ponad szereg — wybitność. Razem z rozwiniętą emocjonalnością dawało to obraz kogoś „innego”; niepasującego do ogółu społeczeństwa. Bohater nie był rozumiany, jego sposób myślenia i zachowania pozostawał dla innych zagadką.

Na gruncie polskiego romantyzmu ten archetyp uległ jednak pewnej metamorfozie. Przystosowano go do realiów okupowanej przez zaborców Polski. Najlepszym przykładem będzie Konrad z III części „Dziadów” Adama Mickiewicza. Jeszcze jako Gustaw pozostawał on typowym bohaterem werterycznym — niezrozumianym, szaleńczo zakochanym i pozbawionym woli zmiany otaczającej rzeczywistości. W celi więziennej dokonuje się przemiana bohatera. Z romantycznego kochanka powstaje natchniony poeta narodowy — wieszcz, który pragnie obudzić polskiego ducha. Dobrowolnie porzuca myśl o nieszczęśliwej miłości, aby oddać się sprawie udręczonej ojczyzny. Nie ulega wątpliwości, że czyni to Konrada postacią samotną w rozumieniu osobistym, ale też wybitną. Tylko jemu dane zostaje poznać rzeczy przyszłe. Włada przy tym orężem, jakiego nie może mu wydrzeć żaden zaborca — poezją o sile narodowotwórczej. Ta potęga ma jednak swoją cenę. Konrada nikt nie rozumie, nawet jego najbliżsi przyjaciele. Jak dalece myśl bohatera umyka ponad innych widać w Wielkiej Improwizacji. Takie jest jednak przeznaczenie wieszczów-poetów.

Legenda o św. Aleksym

By poznać inną formę samotności, musimy cofnąć się do epoki średniowiecznej. To właśnie wtedy powstała „Legenda o św. Aleksym” - przykład literatury parenetycznej, przedstawiającej obraz idealnego ascety. Tytułowy bohater rezygnuje z wygodnego życia rzymskiego patrycjusza na rzecz umartwienia ciała i modlitwy. Postanawia wieść życie ascety, w którym porzuca świat doczesny, aby zasłużyć na wieczność w niebie. Wiąże się to również z porzuceniem żony, bliskich i unikaniem ludzi. Samotność Aleksego to jego własny wybór. Służy samodoskonaleniu; to wyrzeczenie dla dobra własnej duszy. W samotności św. Aleksego możemy również dostrzec starożytną prawdę o poszukiwaniu Boga w miejscach odludnych. Aby być bliżej Stwórcy, człowiek poszukuje samotności. Tylko pozostając sam ze swoimi myślami, może usłyszeć głos Boga. Tak właśnie uczynił św. Aleksy. Tym samym jego samotność jest sposobem na osiągnięcie wyższego, duchowego celu.

Ludzie bezdomni

Doktor Judym przedstawia sobą typowego pozytywistycznego społecznika. Pragnie polepszyć byt najniższych warstw przy pomocy swojej wiedzy medycznej. Jego praca u podstaw znajduje odzwierciedlenie w leczeniu biednych za mniejsze stawki, walce z bezdusznym podejściem innych lekarzy i próbie osuszenia wywołujących epidemie febry stawów w Cisach. W międzyczasie zaręcza się z Joanną Podborską. Gdy przyjeżdża do Zagłębia Dąbrowskiego i poznaje trudne warunki życia górników, od razu postanawia im pomóc. Aby poświęcić się tej misji, musi jednak zerwać ze swoją narzeczoną. W rozumieniu Judyma jedynie samotność pozwoli mu całkowicie oddać się sprawie polepszenia bytu najbiedniejszych. Dla głównego bohatera samotność jest poświęceniem, które składa na ołtarzu idei. Judym nie chce być samotny, kocha Podborską. Jeżeli jednak chce realizować szczytny cel, musi zrezygnować z własnego szczęścia. Idealnie wpasowuje się to w ideę prometeizmu — poświęcenia jednostki dla dobra ogółu ludzkości.

Inne konteksty literackie

„Cierpienia młodego Wertera” Johanna Wolfganga von Goethego – Werter zakochuje się w Lotcie, która jest już zaręczona z Albertem. Jego miłość pozostaje nieszczęśliwa, a niemożność jej spełnienia prowadzi do coraz większej izolacji emocjonalnej. Samotność Wertera pogłębia brak zrozumienia ze strony społeczeństwa, które nie dostrzega jego wewnętrznych cierpień. W swoich listach Werter opisuje rozterki, zmagania z uczuciami, melancholię i poczucie wyobcowania, które ostatecznie prowadzą go do tragicznego finału – samobójstwa. Powieść ukazuje samotność jako stan egzystencjalny, który wynika z niespełnionej miłości i niezdolności do odnalezienia sensu w życiu w obliczu obojętności otaczającego świata.
„Dżuma” Alberta Camusa – W trakcie epidemii dżumy ogarniającej miasto Oran, mieszkańcy zostają odcięci od świata. Samotność bohaterów, a w szczególności doktora Rieux, który stoi na pierwszej linii walki z chorobą, symbolizuje alienację człowieka w obliczu nieuchronnych trudności egzystencjalnych. Doktor Rieux, choć otoczony ludźmi, pozostaje wewnętrznie rozdarty, samotny, zmagający się z bólem i beznadzieją istnienia. Camus ukazuje samotność jako nieodłączny element ludzkiej egzystencji, a walka z dżumą staje się metaforą daremnej walki z absurdem życia i śmierci.
„Proces” Franza Kafki – Józef K. zostaje niespodziewanie oskarżony o przestępstwo, którego natury ani nie rozumie, ani nie uznaje jako własne przewinienie. Z każdym krokiem staje się coraz bardziej zagubiony w labiryncie niezrozumiałych procesów sądowych, spotykając się z obojętnością i nieprzeniknionym systemem władzy. Jego samotność nie polega jedynie na fizycznym oddzieleniu, lecz przede wszystkim na wewnętrznej izolacji wynikającej z niemożności porozumienia z otoczeniem. Kafka kreuje obraz człowieka zmagającego się z mechanizmami totalitarnego systemu, które tłamszą jednostkę i skazują ją na beznadziejną walkę z absurdem istnienia.
„Samotność w sieci” Janusza Leona Wiśniewskiego – Bohaterowie nawiązują relacje za pośrednictwem sieci, co stwarza iluzję bliskości, jednak w rzeczywistości potęguje głębokie poczucie wyobcowania i emocjonalnej izolacji, podkreślanej przez dystans wytworzony przez wirtualną przestrzeń Wiśniewski przedstawia współczesny paradoks, w którym, mimo łatwego dostępu do kontaktu, ludzie wciąż doświadczają samotności i braku autentycznych, głębokich więzi. Internet staje się miejscem ucieczki od rzeczywistego świata, jednak nie likwiduje samotności, a jedynie ukrywa ją pod maską chwilowej bliskości.
„Lalka” Bolesława Prusa – Stanisław Wokulski odczuwa przejmującą samotność, wynikającą z jego położenia społecznego oraz nieszczęśliwej miłości do Izabeli Łęckiej. Wokulski, który odniósł sukces materialny, jest niezrozumiany przez arystokrację. Jego aspiracje do zdobycia miłości Izabeli spotykają się z odrzuceniem i pogardą, co prowadzi go do wewnętrznego rozdarcia. Samotność Wokulskiego jest także symboliczna – jako człowiek „pomiędzy” klasami społecznymi, nie znajduje swojego miejsca w żadnej z nich. Jego samotność odzwierciedla również większy problem społeczny – konflikt między starym porządkiem a nowoczesnością.
„Zbrodnia i kara” Fiodora Dostojewskiego – Rodion Raskolnikow popełnia morderstwo, które staje się źródłem jego moralnych i psychologicznych rozterek. Samotność Raskolnikowa wynika zarówno z jego czynu, który odseparowuje go od społeczeństwa, jak i z jego wewnętrznych zmagań z własną wrażliwością, nie przystającą do norm ówczesnego rosyjskiego obyczaju. Doświadczana alienacja, ma wymiar zarówno społeczny, jak i egzystencjalny – odczuwa wyobcowanie, nie tylko fizyczne, ale także moralne, walcząc z poczuciem winy i pytaniem o sens swojego działania. Samotność staje się tu kluczowym elementem procesu introspekcji, który ostatecznie prowadzi do jego duchowej przemiany.

Podsumowanie

Człowiek to istota społeczna, jak mawiali starożytni. Nie dziwi więc, że czuje niepewność kiedy chodzi o pozostanie samemu. Ze względu na swoją naturę, mocno przeżywa samotność. Zarazem stan ten może na niego różnie wpływać, mieć wiele znaczeń. Bogactwo literatury oddaje złożone pojmowanie samotności i pozwala nam głębiej spojrzeć na to zjawisko. Nagle, prócz brzemienia i pewnej formy cierpienia, staje się również narzędziem poszukiwań duchowych. Pozwala na autorefleksję. W końcu możemy ją uznać za cenę sukcesu lub idei, którą pragniemy realizować. Chce się tym samym zadać pytanie: dlaczego coś tak niepokojącego dla człowieka, ma na niego tak wielki wpływ? Odpowiedź, jak zasugerowano na początku tej pracy, zapewne leży w naszej naturze. By ją odnaleźć, być może potrzebujemy odrobiny samotnej kontemplacji.

Przeczytaj także: Walka dobra ze złem o duszę ludzką. Omów zagadnienie na podstawie Dziadów części III Adama Mickiewicza. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

Aktualizacja: 2024-10-11 00:29:35.

Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.