Praca to jeden z centralnych motywów w powieści Elizy Orzeszkowej „Nad Niemnem”. Pisarka, w zgodzie z postulatami pozytywistów, przedstawia ją jako jedną z najważniejszych wartości, źródło godnego życia oraz podstawę bycia w społeczeństwie.
Praca była dla pozytywistów bardzo ważna. W ich manifestach światopoglądowych i programach można spotkać hasła jak praca organiczna czy praca u podstaw, które wskazują na transformację w myśleniu o odbudowie kraju i odzyskania niepodległości. W drugiej połowie XIX wieku tendencje do zrywów z bronią zastąpiła idea wspólnej pracy ponad podziałami klasowymi czy płciowymi. Społeczeństwo postrzegano jako żywy organizm, którego każda część musi być w pełni sił i zdrowia, aby mógł sprawnie i wydajnie pracować.
W czasie pozytywizmu głoszono też postulat o utylitaryzmie, który stawia znak równości między dobrem i pożytecznością. Miarą tego, czy postępowanie jest słuszne, ma wynikać z pożyteczności jego efektów. Wszystkie czyny powinny przyczyniać się do polepszenia ogólnej jakości życia, co jest widoczne w podejściu pozytywistów do pracy i wyznaczeniu przez nich jej roli w społeczeństwie.
Orzeszkowa ujawnia te poglądy właśnie w „Nad Niemnem”. W jej tekście praca powinna być przede wszystkim ukierunkowana na wspólne dobro i osiągnięcie efektów korzystnych dla wszystkich grup społecznych. Stąd w oczach Orzeszkowej jest ona miarą wartości konkretnych bohaterów. Wyłącznie postaci zajmujące się ciężką, sumienną pracą są w jej powieści oceniane jako pozytywne. Wyróżnieni zostali Justyna Orzelska, Janek Bohatyrowicz, Benedykt Korczyński, Marta Korczyńska czy Maria Kirłowa. Z kolei o negatywnych postaciach świadczy brak oddania się pracy i trwonienie czasu na zwykłych, niepożytecznych rozrywkach.
Ogromną pracę wykonuje Benedykt Korczyński, który pragnie utrzymać rodowy majątek, a wraz z nim las i znajdującą się tam mogiłą powstańczą. To zatem praca nie tylko poświęcona utrzymaniu siebie i rodziny, ale również wyraz głębokiego patriotyzmu. Mimo ciężkiej pracy, którą wykonuje bohater, nie przyczynia się ona do poprawy losu okolicznej społeczności.
Prawdziwie utylitarny charakter ma praca Bohatyrowiczów, z której plonów korzysta cała wieś. Dzięki temu wypełnianie ciężkich obowiązków sprawia prawdziwą radość, przedstawiciele zaścianka są zadowoleni i usatysfakcjonowani w przeciwieństwie, bo Benedykta, który dba jedynie o swoje nazwisko.
Jak widać, stosunek Orzeszkowej do pracy, któremu daje wyraz w swojej powieści, pokrywa się blisko z założeniami pozytywizmu. To nie tylko codzienny obowiązek, ale też symbol moralny i patriotyczny. Pisarka ukazuje ją jako źródło harmonii, a także narzędzie do budowania wspólnoty i utrzymywania więzi międzyludzkich.
Aktualizacja: 2024-08-29 15:26:31.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.