W debacie publicznej podnoszony jest niekiedy pogląd o przedawnieniu obowiązujących lektur szkolnych. Szczególnie głośno podnoszą go środowiska ludzi młodych, którzy nie widzą na kartach dawnych dzieł żadnych współcześnie przydatnych wartości. Problem ten dotyka również jednego z wieszczów narodowych - Adama Mickiewicza. Jego „Dziady” mogą dzisiaj uchodzić za anachroniczne, pisane dla odbiorcy zupełnie różnego od młodego człowieka XXI wieku. Są to jednak tylko pozory, bowiem ten trzyczęściowy dramat romantyczny zawiera ciągle aktualne przesłanie, dotykające również młodzież.
Warto zacząć od tego, że „Dziady” mają trzy części, z których każda może nauczyć młodego człowieka czegoś innego. Łączy je zarazem postać Gustawa/Konrada, dzięki czemu trzy różne tematyki są zarazem spójne.
Dla zachowania logiki warto rozpocząć poza numeracją nadaną przez Mickiewicza. Część IV „Dziadów” przedstawia nam bowiem niejako przeszłość głównego bohatera i pozwala zrozumieć stojące za nim racje. Gustaw, bo tak nazywa się początkowo mężczyzna, jest bohaterem romantycznym typu werterycznego. Miłość jest dla niego sensem życia, a jej obiekt nie ma wiele wspólnego z realnością - to wyidealizowany obraz prawdziwej kobiety. Gustawa od Wertera różni jednak świadomość, że jego podejście stanowi błędne rozumowanie. W rozmowie z grekokatolickim księdzem nazywa inspirujące go niegdyś książki „zbójeckimi”.
Nie sposób się z nim zgodzić, kiedy znamy jego ostateczny los. Gustaw zostaje upiorem - istotą zagubioną między życiem i śmiercią. Prawdopodobnie popełnił nieudane samobójstwo, które tłumaczyłoby jego perypetie w dalszych częściach dramatu. Tym niemniej, historia przedstawiona przez Mickiewicza ustami bohatera stanowi ważną lekcję dla młodzieży. Dotyczy ona własnych uczuć oraz podejścia do innej osoby i samego życia. Gustaw dał się zwieść wyidealizowanemu światowi romantycznej literatury, za co zapłacił ogromną cenę. W każdym okresie dziejów młodzi ludzie są mamieni przez nowe trendy i idee. Warto myśleć o nich w sposób logiczny, nie dając porwać się początkowemu zauroczeniu.
Część II „Dziadów” to z kolei traktat o prostej, ludowej moralności. Każdy duch zasłużył tu czymś na swoją pokutę. Brak trosk, traktowanie życie jak zabawy, albo okrucieństwo sprowadziło na nie cierpienie. Szczególnie dwa pierwsze duchy powinny przemówić do serca młodzieży. Wielu wydaje się bowiem, że życie polega na poszukiwaniu szczęścia i omijaniu cierpienia. Zapominają tymczasem, że istnienie ma więcej sensu niż prymitywnie rozumiany epikureizm.
O tym sensie może poświadczyć część III, poświęcona doli młodzieży litewskiej. Mickiewicz stawia tutaj młodych ludzi w roli niepokornych patriotów, ale również męczenników za wolność ojczyzny. Wskazuje więc słuszną drogę postępowania dla przyszłych pokoleń, jaką jest bezkompromisowe działanie na rzecz dobra. Przestrzega zarazem za pychą, która zawsze próbuje niweczyć słuszne sprawy.
Adam Mickiewicz zawarł w „Dziadach” wiele ważnych z punktu widzenia naszej kultury treści. Raczej nie kierował swojego dramatu bezpośrednio do młodzieży, z pewnością jednak współczesny młody Polak może w nich odnaleźć coś, co poruszy jego serce.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.