Bohater romantyczny to specyficzny rodzaj postaci literackiej. Wyjątkowy indywidualista, wyniesiony ponad przeciętność nie może odnaleźć zrozumienia w społeczeństwie. Buntownik sprzeciwiający się zastanym normom, a wreszcie wrażliwa istota ludzka. Wszystkie te cechy prowadzą ku tragicznemu przeznaczeniu bohatera - śmierci. Na przestrzeni wieków los bohatera romantycznego poddawano ocenom, nie raz bardzo krytycznym. Czy ta śmierć to potrzebny i zasługujący na pamięć finał wyjątkowego życia? Może jednak stanowi tylko zbędną konsekwencję idei romantycznych, skazaną na zapomnienie w ogólnym rozrachunku cierpienia ludzkości? Poniższa praca przedstawia argumenty za przychyleniem się ku bardziej pozytywnej ocenie tego zjawiska.
Na wstępie należałoby podkreślić, że istnieje szeroka gama bohaterów romantycznych i trudno jest sprowadzić motywy ich śmierci do jednego mianownika. Bezsensowność końca tego typu postaci wywodzona jest zazwyczaj z losu Wertera - bohatera słynnego dzieła Goethego.
Nie można jednak zrównywać zawiedzionego miłośnie i nadpobudliwego młodzieńca z doprowadzonym do ostateczności Konradem Wallenrodem. Ten ostatni zadaje sobie śmierć w celu uniknięcia śmierci na krzyżackim szafocie. Umiera przy tym przepełniony żalem za utraconą miłością i honorem, które poświęcił dla ratowania Litwy. Śmierć takiego bohatera stanowi więc ostatni akord jego pieśni, odpowiednio dobrany pod względem dramatycznym. Bohater romantyczny umiera, ponieważ jego sprawa godna jest śmierci, a takowa odpowiednio podkreśli jej wagę.
Idąc za tym tokiem rozumowania, możemy przejść do budowy świata przedstawionego i samego bohatera. Skonstruowana w przedstawiony na wstępie sposób postać musi mieć tragiczny koniec. Nie może wszak znieść bólu, jaki zadaje mu istnienie. Inne rozwiązanie sytuacji wydaje się przy tym niemożliwe, przynajmniej z jego punktu widzenia. Tu możemy ponownie przywołać Wertera. Budowa tej postaci nie pozwalała autorowi na ukazanie, jak młodzieniec podnosi się ze swojego cierpienia, niczym średniowieczny rycerz. Logika nakazywała go uśmiercić, tym samym budując godną przemyślenia pointę jego życia. W świecie przedstawionym śmierć Wertera mogła być niepotrzebna, jednak dla nas stanowi lekcję, powód rozmyślań nad miejscem jednostki i jej uczuć w świecie.
Ostatni argument przemawiający za wagą i pamięcią o śmierci bohatera romantycznego to trywialny wniosek płynący z kultury narodowej. Czyż bowiem nasze ikony romantyzmu nie są pamiętane do dzisiaj? Kordian, Gustaw-Konrad i tragiczny Wallenrod? Odpowiedź na pytanie o nieśmiertelność poprzez śmierć mamy więc wyjaśnioną. Tak samo jest też z wagą tego czynu. Tragizm unieśmiertelnił te kreacje w naszej historii. Nadał im szlachetności, trochę jak los antycznych herosów. Mówi to niestety dużo i niekoniecznie pochlebnie o samej naturze Polaków, podkreśla zarazem prawdziwość tezy ze wstępu. Śmierć była wiec potrzebna tym postaciom by, paradoksalnie, stać się nieśmiertelnymi. Umierając, stworzyli podwaliny ducha narodowego. Na dobre i na złe.
Romantyzm ma obecnie wielu krytyków. Zarzuca mu się przede wszystkim zakorzenienie w polskim narodzie uczuciowego zrywu, kosztem rozsądku i zorganizowanej pracy społecznej. Skrajne głosy oskarżają go nawet o niepowodzenia powstań listopadowego i styczniowego poprzez ich sprowokowanie swoimi ideami. W takim rozumieniu romantyk to rozemocjonowany, przekonany o własnej wyjątkowości neurotyk, dopisujący ideologię do swojego nieprzystosowania. Jego działalność jest wtedy dla narodu szkodliwa, a śmierć niepotrzebna. Zauważmy jednak, że mówimy to z perspektywy postrzegania okresów, gdzie coraz większą wagę przypisuje się zimnemu władztwu rozumu.
Nawet Witkacy ostrzegał zaś przed takim spłycaniem życia ludzkiego, wręcz jego mechanizacją. Romantyk w istocie daje się nieść porywom uczuć i to jest jego słabość. Zwraca jednak uwagę na bardzo ważny fakt - duch silniejszy jest od materii. Śmierć bohatera romantycznego to konsekwencja jego wyborów, prawda. Nie możemy jej jednak uznać ani za zbędną, ani też skazaną na zapomnienie. Określić ją należy raczej mianem niefortunnej, a jednak niosącej za sobą ważną lekcję. Naukę człowieczeństwa, bólu wewnętrznego cierpienia wykluczonych.
Aktualizacja: 2023-01-18 13:13:11.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.