Przedwiośnie Stefana Żeromskiego to powieść polityczna, opisująca dzieje młodego Cezarego Baryki. Chłopakowi przyszło dorastać na tle burzliwych wydarzeń - rewolucji bolszewickiej i odzyskania przez Polskę niepodległości. Młody człowiek musi zmierzyć się z bezlitosnym światem oraz problemami dorastania, obierając własną ścieżkę ku dorosłości. Żeromski zawarł to w kilku wątkach. Są to:
Rewolucja dotyka bohatera Przedwiośnia w trzech etapach jego życia. Kiedy mieszka jeszcze w Baku wybucha rewolucja bolszewicka, której hasłom Cezary bezrefleksyjnie ulega. Chodzi wtedy na wiece i egzekucje, oddaje nawet ukryte oszczędności rodziny na rzecz "towarzyszy". Kiedy jednak umiera matka głównego bohatera, zaczyna on dostrzegać prawdę o idei, której dotąd sprzyjał. W Polsce walczy po stronie ojczyzny ojca, którą zaatakowała nawała bolszewicka. Znając już realia "czerwonej zarazy" nie chce dopuścić, by zalała kraj. Ostatecznie zaś konfrontuje swoje spostrzeżenia z ideowymi komunistami na studiach, wytykając im utopijne wizje i brak wiedzy o prawdziwej twarzy komunizmu.
Żeromski przedstawia w swojej powieści rewolucję jako niszczycielski żywioł. Zmienia on ludzi w zwierzęta, wywleka z ich natury najgorsze możliwe cechy - nienawiść, brutalność, chciwość i zawiść. Spontaniczny wybuch przemocy skierowany przez uciskanych w warstwy niższe nie może też jego zdaniem zmienić nic, prócz władzy. Sama natura rzeczy, czy systemu pozostaje ta sama. Świat zaś który rewolucja miała uczynić szczęśliwszym, ginie w jej ogniach. Żeromski dokonuje również konfrontacji ze zwolennikami tej idei.
Na przykładzie Cezarego Baryki ukazuje, że czerwona propaganda najłatwiej pada na podatny grunt młodych i bezrefleksyjnych jeszcze umysłów. Ulegają jej również zdesperowane masy, pozbawione jakichkolwiek perspektyw. Najgorszym typem zwolenników rewolucji są jednak jej ideowi propagatorzy. Antoni Lulek, czy towarzyszka Karyla nienawidzą idei narodowej i zarazem wierzą w głoszone przez siebie wizje utopijnego świata. Nie znają jednak prawdy o rewolucji, jej krwawym obrazie podobnym raczej Nie-boskiej komedii Krasińskiego. Z tym ostatnim dziełem Przedwiośnie dzieli wiele w kwestii wizji rewolucji.
Żeromski ukazuje w swoim dziele sytuację społeczną Polski po odzyskaniu niepodległości. Jest to kraj uginający się pod dziedzictwem 123 lat niewoli, gdzie wiele problemów nadal nie zostało rozwiązanych. Cezary Baryka, będąc wrażliwy na ludzkie cierpienie, dostrzega obraz nędzy warstw najuboższych. Widzi go zaraz po przybyciu do Polski, a doświadcza w Nawłoci. Mieszka tam w folwarku "Chłodek", gdzie chłopi żyją w warunkach urągających ich ludzkiej naturze. Biedni, pozbawieni edukacji i warunków, wegetują. Tymczasem warstwa ziemiańska pławi się w bezproduktywnym życiu, infantylnie traktując każdy kolejny dzień. Potomkowie szlachty nie mają ani ambicji społecznych, ani politycznych.
Polska ma jednak ludzi, chcących ją zmieniać. Jednymi są komuniści dążący do rewolucji. Drugimi ewolucjoniści pokroju Szymona Gajowca. Ich plan jest jednak mozolny, wymaga całych lat pracy nad strukturą społeczeństwa i państwa. Idee te wiążą się również ze "szklanymi domami" ojca Cezarego. Wizja Polski jako kraju powszechnej szczęśliwości, gdzie nareszcie możliwe będzie życie narodu i jednostki w dobrobycie, to przejaw tęsknoty niepodległościowej. Słowa Cezarego: "Gdzie są twoje szklane domy?" to zaś wyraz zetknięcia romantycznego marzenia i szarej rzeczywistości kraju niedawno odbudowanego.
Cezary Baryka przeżywa swoją pierwszą miłość w części drugiej powieści, zatytułowanej "Nawłoć". Chłopak flirtuje najpierw z Karoliną Szarłatowiczówną, z którą dużo rozmawia i spaceruje. W atrakcyjnym młodzieńcu zakochuje się również Wanda Okszyńska. Cezary zakochuje się jednak w namiętnej, doświadczonej, ale i wyrachowanej wdówce Laurze Kościenieckiej. To właśnie z nią przeżywa inicjację seksualną.
Nie dostrzegając cierpienia dziewczyn, Baryka prawdopodobnie doprowadza do tragedii - Karolina Szarłatowiczówna ginie otruta strychniną, a wszystko wskazuje na Wandę. Chwilę przed śmiercią tej pierwszej duchowny złącza jej dłoń z dłonią Cezarego, a potem próbuje wzbudzić wyrzuty sumienia u chłopaka. Ten jednak jest zaślepiony miłością do Kościenieckiej. Kobieta porzuca go jednak dla swojego narzeczonego - Barwickiego. Romans kończy się bijatyką mężczyzn i wygnaniem Cezarego przez kochankę, która dostaje od niego na odchodne w twarz szpicrutą. Oboje spotykają się jeszcze w Ogrodzie Saskim w Warszawie, tam jednak mają dla siebie tylko kolejne wyrzuty. Rozstają się więc na zawsze.
Cezary Baryka należy do tak zwanych bohaterów dynamicznych. W jego wypadku polega to na powolnym dorastaniu na tle kolejnych wydarzeń powieści. Początkowo poznajemy go jako młodego człowieka, wychodzącego praktycznie z wieku dziecięcego. Jest utalentowany, ale rozpieszczony i bardzo przywiązany do matki.
Wartym podkreślenia będzie tutaj obraz stosunku dorastającego człowieka do swoich rodziców. W czasie rewolucji bolszewickiej Cezary przeżywa pierwszą fascynację ideą oraz pierwszy zawód realnym obrazem świata. W Nawłoci poznaje miłość oraz przechodzi inicjację seksualną. Nadal jednak daleko mu do osoby dorosłej emocjonalnie. W części trzeciej powieści Cezary nareszcie wybiera własną ścieżkę, konfrontują zarówno komunizm jak ewolucjonizm Gajowca. Wyrazem jego dojrzałej emancypacji i świadomego wybierania ścieżki jest ostatnia scena powieści.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.