„Przedwiośnie” autorstwa Stefana Żeromskiego to powieść polityczna, opisująca dzieje młodego Cezarego Baryki. Chłopakowi przyszło dorastać na tle burzliwych wydarzeń - rewolucji bolszewickiej i odzyskania przez Polskę niepodległości. Młody człowiek musi zmierzyć się z bezlitosnym światem oraz problemami dorastania, obierając własną ścieżkę ku dorosłości. Żeromski zawarł to w kilku wątkach. Są to:
Spis treści
Rewolucja jest przewrotem w życiu Cezarego Baryki i przebiega w trzech wyraźnych etapach, ukazując jego dojrzewanie oraz zmieniający się stosunek do tej idei. Pierwszym momentem jest wybuch rewolucji bolszewickiej, gdy Cezary mieszka jeszcze w Baku. Jako młody, naiwny chłopak bezkrytycznie przyjmuje bolszewickie hasła. Udziela się na wiecach, bierze udział w egzekucjach i oddaje rodzinne oszczędności na rzecz „towarzyszy”, będąc przekonanym, że działa w imię wyższych ideałów. Jednak tragiczna śmierć jego matki, Jadwigi, poniekąd otwiera mu oczy na prawdziwe oblicze rewolucji. Kolejny etap to udział Cezarego w wojnie polsko-bolszewickiej. Po powrocie do ojczyzny swojego ojca, Cezary staje po stronie Polski w obronie przed bolszewicką nawałą. Mając już doświadczenie życia pod rządami rewolucji, wie, jak katastrofalne skutki niesie ze sobą wprowadzenie komunizmu. Ostatni etap związany jest z życiem Cezarego na studiach, gdzie konfrontuje swoje poglądy z ideowymi komunistami. Dyskusje z Antonim Lulkiem oraz innymi zwolennikami rewolucji ujawniają ich niewiedzę i naiwność. Cezary, który doświadczył rewolucji na własnej skórze, ma świadomość, że wizje przedstawiane przez Lulka czy Karylę są utopijne i oderwane od rzeczywistości. Żeromski w swojej powieści przedstawia rewolucję jako niszczycielski żywioł. Krytycznie ocenia rewolucję, ukazując, że jej celem nie jest rzeczywista zmiana świata, lecz jedynie zmiana władzy. Cezary Baryka jest przykładem młodego człowieka, który początkowo ulega czerwonej propagandzie.
Żeromski ukazuje w swoim dziele sytuację społeczną Polski po odzyskaniu niepodległości. Jest to kraj uginający się pod dziedzictwem 123 lat niewoli, gdzie wiele problemów nadal nie zostało rozwiązanych. Cezary Baryka, będąc wrażliwy na ludzkie cierpienie, dostrzega obraz nędzy warstw najuboższych. Widzi go zaraz po przybyciu do Polski, a doświadcza w Nawłoci. Mieszka tam w folwarku „Chłodek”, gdzie chłopi żyją w warunkach urągających ich ludzkiej naturze. Biedni, pozbawieni edukacji i warunków, wegetują. Tymczasem warstwa ziemiańska (reprezentowana przez Wielosławskich) pławi się w bezproduktywnym życiu, infantylnie marnując każdy kolejny dzień. Potomkowie szlachty nie mają ani ambicji społecznych, ani politycznych. Polska może liczyć jednak na ludzi, chcących ją zmieniać. Jednymi zdają się komuniści dążący do rewolucji. Drugimi ewolucjoniści pokroju Szymona Gajowca. Ich plan jest jednak mozolny, wymaga całych lat pracy nad strukturą społeczeństwa i państwa. Idee te wiążą się również ze "szklanymi domami" ojca Cezarego. Wizja Polski jako kraju powszechnej szczęśliwości, gdzie nareszcie możliwe będzie życie narodu i jednostki w dobrobycie, to przejaw tęsknoty niepodległościowej. Słowa Cezarego: "Gdzie są twoje szklane domy?" to zaś wyraz zetknięcia romantycznego marzenia i szarej rzeczywistości kraju niedawno odbudowanego.
Cezary Baryka przeżywa swoją pierwszą miłość w części drugiej powieści, zatytułowanej „Nawłoć”. Chłopak flirtuje najpierw z Karoliną Szarłatowiczówną, z którą dużo rozmawia i spaceruje. Gdy ta umiera, nie potrafi w pełni przejąć się jej losem, stąd wniosek, iż pierwsze zauroczenie jest platoniczne. W atrakcyjnym młodzieńcu zakochuje się nastoletnia Wanda Okszyńska. Jej pasją jest gra na fortepianie, docenia, gdy chłopak w przeciwieństwie do innych admiruje jej zainteresowanie. Cezary zakochuje się jednak w namiętnej, doświadczonej, ale i wyrachowanej wdówce Laurze Kościenieckiej. Imponuje mu ona przede wszystkim aparycją i pewnością siebie. To właśnie z nią przeżywa inicjację seksualną. Nie dostrzegając cierpienia dziewczyn, Baryka prawdopodobnie doprowadza do tragedii – Karolina Szarłatowiczówna ginie otruta strychniną, a wszystko wskazuje na Wandę. Chwilę przed śmiercią tej pierwszej duchowny złącza jej dłoń z dłonią Cezarego, a potem próbuje wzbudzić wyrzuty sumienia u chłopaka. Ten jednak jest zaślepiony miłością do Kościenieckiej. Kobieta porzuca go jednak dla swojego narzeczonego - Barwickiego. Romans kończy się bijatyką mężczyzn i wygnaniem Cezarego przez kochankę, która dostaje od niego na odchodne w twarz szpicrutą. Spotykają się jeszcze w Ogrodzie Saskim w Warszawie, tam jednak mają dla siebie tylko kolejne wyrzuty. Rozstają się więc na zawsze.
Cezary Baryka należy do tak zwanych bohaterów dynamicznych, a powieść Żeromskiego można zaliczyć do polskich „bildungsroman”, czyli dzieł literackich poświęconych procesowi dorastania jednostki. W jego wypadku polega to na powolnym dorastaniu na tle kolejnych wydarzeń powieści. Początkowo poznajemy go jako młodego człowieka, wychodzącego praktycznie z wieku dziecięcego. Jest utalentowany, ale rozpieszczony i przywiązany do matki, przy czym wychowywany prawie bez ojca. Wartym podkreślenia będzie tutaj obraz stosunku dorastającego człowieka do swoich rodziców. W czasie rewolucji bolszewickiej Cezary przeżywa pierwszą fascynację ideą oraz pierwszy zawód realnym obrazem świata. W Nawłoci poznaje miłość oraz przechodzi inicjację seksualną. Nadal jednak daleko mu do osoby dorosłej emocjonalnie. Dopiero w części trzeciej powieści Cezary nareszcie wybiera własną ścieżkę, konfrontując ze sobą zarówno komunizm, jak ewolucjonizm Gajowca. Na tej podstawie wypracowuje swoją własną tożsamość. Wyrazem jego dojrzałej emancypacji i świadomego wybierania ścieżki jest ostatnia scena powieści.
Aktualizacja: 2025-02-06 20:56:15.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.