„Wesele” Stanisława Wyspiańskiego to dramat z przełomu XIX i XX wieku, który porusza problematykę mitów narodowych oraz społecznych niepokojów tego okresu. Sytuacją, która zainspirowała pisarza do napisania utworu były zaślubiny Lucjana Rydla, przedstawiciela krakowskiej bohemy, z chłopką Jadwigą Mikołajczykówną. Jednak rzeczywiste wydarzenia stają się tylko pretekstem do wprowadzenia wątków fantastycznych, które dominują drugą i trzecią częścią dramatu.
Spis treści
Dotyczy on wesela, które miało miejsce w Bronowicach w roku 1900. Wyspiański portretuje wiele postaci, pochodzących z obu warstw społecznych — inteligencji i chłopów. Za pomocą bezpośrednich konfrontacji, w których biorą udział dwie, najwyżej trzy osoby, autorowi dramatu udaje się zarysować stosunki panujące wśród biesiadników.
Szybko na jaw wychodzi, że pomimo pozorów chęci zjednoczenia (czego pretekstem miałoby być wesele), inteligencja nie rozumie chłopów i odwrotnie. Fascynacja wiejskością, która dominuje wśród artystów z miasta, okazuje się powierzchowną modą. A przecież to nie sposób, aby naprawić trudną historię wielowiekowego wyzysku i krwawego odwetu. W myślach zgromadzonych nadal silne są wspomnienia rabacji galicyjskiej, czyli powstania chłopów przeciw szlachcie w 1846 roku, sprowokowanego przez Austriaków.
W tej części Wyspiański stara się scharakteryzować obie grupy. Chłopów widzi jako ludzi pełnych energii, ciekawości i ambicji, lecz potrzebujących przewodnictwa. W ich zachowaniu widać porywczość — w końcu krzepę do walki wykorzystują głównie podczas karczemnych bijatyk. Z kolei inteligencja to warstwa kompletnie niedojrzała do swojej misji dziejowej, jaką jest przewodnictwo narodu. Zupełnie nie rozumieją oni chłopów, lekceważą ich problemy i traktują ich w sposób protekcjonalny, podtrzymując istniejące hierarchie. Rzeczą, która łączy obie grupy jest skłonność do alkoholu.
Ten wątek rozwija się akcie II, a jego specyfiką jest wykorzystanie symboliki jako środka przekazu oraz wprowadzenie do akcji postaci fantastycznych. Z inicjatywy Racheli Poeta zwraca się do Pana Młodego z prośbą, by namówił Chochoła do odwiedzenia weselników. Ku zdziwieniu obecnych zjawa korzysta z zaproszenia, ale przyprowadza ze sobą kolejne symboliczne postacie — Widmo, Stańczyka, Rycerza, Hetmana, Upiora i Wernyhorę. Każda z tych zjaw nawiedza innego bohatera, prowadząc z nim dialog, który odsłania wewnętrzne rozterki i pragnienia danej osoby. Postaci fantastyczne stają się odbiciem wewnętrznych konfliktów, ale też symbolami ważnych idei, dotykając kwestii patriotycznych.
Wątek związany z Widmem i Marysią. Prawdopodobnie zjawą jest zmarły malarz Ludwik de Laveux, który był zaręczony z najmłodszą z sióstr Mikołajczykówien. W rozmowie między dwojgiem dochodzi do konfrontacji prozaicznej miłości z romantyczną wizją uczucia. Ostatecznie Marysia odrzuca zimnego ducha byłego kochanka, wybierając obecnego męża. Zapewnia on jej bowiem spełnienie i szczęście, czego górnolotne romantyczne Widmo nigdy by nie dało.
Stańczyk wyśmiewa się z Dziennikarza, którego pierwowzorem był najprawdopodobniej Rudolf Staszewski — redaktor naczelny dziennika "Czas". Powodem drwin jest podejście mężczyzny do jego profesji i wewnętrzne sprzeczności. Odczuwa on bowiem wyrzuty sumienia z powodu "usypiania" ducha narodu, a zarazem nie robi nic, aby to zmienić. Jak wiele innych oczekuje na cud, który sprowadziłby na Polskę niepodległość. Dialog jest krytyką skierowaną w stronę grupy Stańczyków — ugodowców o poglądach konserwatywnych.
Rozmowa Rycerza i Poety to w rzeczywistości polemika na temat roli poezji jako siły budzącej ducha patriotycznego. Widmo Zawiszy Czarnego stanowi ucieleśnienie mocy sprawczej, a zarazem pamięci o potędze oręża polskiego. Poeta z kolei to maska Kazimierza Przerwy-Tetmajera — jednego z najsłynniejszych poetów Młodej Polski. Spoglądając pod przyłbicę Rycerza, dostrzega on odbicie swojej duszy, którą jest mrok. To jawna krytyka nihilizmu i oderwania poezji od spraw politycznych, które przemawiały przez sztukę przełomu XIX i XX wieku.
Franciszek Ksawery Branicki jako Hetman symbolizuje wszystkie negatywne cechy Sarmaty. To zdrajca narodowy, sprzedawczyk i warchoł, który przyczynił się do wsparcia carycy Katarzyny i upadku Rzeczpospolitej. W swojej rozmowie z Panem Młodym podejmuje temat spuścizny historycznej, obwiniając go o bratanie się z chłopstwem. Nawiązuje też do ukrywanego pod przykrywką chłopomanii poczucia wyższości inteligentów nad ludem.
Upiór to w istocie Jakub Szela — przywódca rabacji galicyjskiej. Rozmawia on z Dziadem, wspominając krwawe rozprawy chłopów ze szlachtą, o których bohater twierdzi, że nie brał w nich udziału. Wątek ten wskazuje, że historia problemów między tymi klasami społecznymi jest niemożliwa do zatarcia, ponieważ trwa wiekami i pełna była rozlewu krwi i przemocy.
Wyspiański podejmuje ten wątek, doprowadzając do spotkania Wernyhory z Gospodarzem. Legendarny lirnik zapowiada nadejście upragnionej niepodległości. Ci jednak nie są w stanie podołać zadaniu, aby stanąć w gotowości do zrywu. Inteligencja nie dorosła do roli przewodników narodu, a idee rozbudzenia ducha zostaje zgubiona. Ucieleśni to Janek, który traci złoty róg przez przywiązanie do czapki z pawim piórem.
W wątku tym ważny jest również chocholi taniec, który zamyka utworów — zaklęte kręcenie się w kółko, odtwarzanie tradycji bez celu i życia. Ta scena symbolizuje impas i niedojrzałość do działania.
Aktualizacja: 2024-10-31 12:17:59.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.