W Å›redniowieczu wyjÄ…tkowo powszechny byÅ‚ strach przed Å›mierciÄ…. WiÄ…zaÅ‚o siÄ™ to z tym, że nieustannie zagrażaÅ‚a ona każdemu czÅ‚owiekowi. Przez kontynent nieustannie bowiem przetaczaÅ‚y siÄ™ kolejne wojny i konflikty zbrojne, ludzie cierpieli z powodu gÅ‚odu i ciÄ…gle atakowaÅ‚y ich kolejne choroby i epidemie. W zwiÄ…zku z tym ludzie nieustannie myÅ›leli o swojej przyszÅ‚oÅ›ci, lÄ™kali siÄ™ jej i spodziewali siÄ™, że Å›mierć może przyjść w każdej chwili i nie ominie ona nikogo. LÄ™ki te próbowali oni oswoić przy pomocy sztuki - literatury, malarstwa czy też rzeźby. Dziedziny te miaÅ‚y wytwarzać dzieÅ‚a przybliżajÄ…ce ludziom aspekt Å›mierci, Å‚agodzÄ…c strach przed jej nadejÅ›ciem. Z tego podejÅ›cia narodziÅ‚ siÄ™ motyw danse macabre, czyli popularnego w czasach Å›redniowiecza taÅ„ca Å›mierci.
Danse macabre, czyli wÅ‚aÅ›nie taniec Å›mieci speÅ‚niaÅ‚ wiele funkcji w kulturze i w sztuce. W Å›redniowieczu peÅ‚niÅ‚ on funkcjÄ™ oswajania ludzi z perspektywÄ… zgonu, który mógÅ‚ nastÄ…pić szybciej niż później. Taniec Å›mierci miaÅ‚ swój wizualny i symboliczny aspekt. WedÅ‚ug licznych opisów oraz wizualizacji wyglÄ…daÅ‚ on jak taniec koÅ›ciotrupów i zwÅ‚ok z żywymi ludźmi. CzÅ‚owiek trzymaÅ‚ za rÄ™kÄ™ koÅ›ciotrupa, a koÅ›ciotrup czÅ‚owieka, razem tworzyli taneczny krÄ…g. Trupy te reprezentujÄ… różne stadia rozkÅ‚adu, sÄ… toczone przez robactwo i węże. Zmarli Å›miali siÄ™ z przerażonych żywych, taÅ„czÄ…c z nimi jak równy z równym. Wiedzieli ono bowiem, że po żywych także prÄ™dzej czy później przyjdzie Å›mierć i nie ominie ona nikogo, bez wzglÄ™du na jego stan, majÄ…tek czy pochodzenie, jest ona bowiem sprawiedliwa i dziaÅ‚a ponad podziaÅ‚ami czy klasami spoÅ‚ecznymi. Åšmierć miaÅ‚a możliwość wyrównywania nierównoÅ›ci spoÅ‚ecznych, które przestawaÅ‚y istnieć po zgodnie, kiedy to każdy byÅ‚ sprawiedliwie osÄ…dzony za swoje czyny, jakich dopuÅ›ciÅ‚ siÄ™ za życia. DzieÅ‚a, przedstawiajÄ…ce taniec Å›mierci, miaÅ‚y nieustannie przypominać żywym o tym, że jest ona nieuchronna i może nadejść w każdym momencie, nawet najbardziej niespodziewanym. Taniec Å›mierci przypominaÅ‚ także ludziom o tym, że Å›wiat jest marnoÅ›ciÄ… i wszystko w nim przemija. To także skarga na nieuchronność tego przemijania. Taniec Å›mierci w takiej formie opisaÅ‚ miÄ™dzy innymi Hans Holbein. StworzyÅ‚ on popularny obraz, który przedstawia przerażonego mężczyznÄ™, pochwyconego do taÅ„ca przez uradowanego koÅ›ciotrupa. ZrezygnowaÅ‚ on z przedstawienia caÅ‚ego taÅ„czÄ…cego krÄ™gu i ukazaÅ‚ jednostkowy przypadek. Popularność tego motywu w sztuce powróciÅ‚a później w czasach baroku. GÅ‚oszono wówczas triumf Å›mierci nad życiem.
Motyw taÅ„ca Å›mierci pojawia siÄ™ także w anonimowym Å›redniowiecznym dziele zatytuÅ‚owanym „Rozmowa Mistrza Polikarpa ze ÅšmierciÄ…”. Podejmuje on tematykÄ™ wanitatywnÄ…, zwraca wiÄ™c uwagÄ™ na marność i przemijanie ludzkiego życia i caÅ‚ego Å›wiata. Charakterystycznymi cechami taÅ„ca Å›mierci byÅ‚a swoista groteska i jego hierarchiczny charakter, które doskonale oddane zostaÅ‚y w tym anonimowym dziele, przedstawiajÄ…cym wÅ‚aÅ›nie rozmowÄ™ Mistrza Polikarpa ze ÅšmierciÄ…. Kostucha speÅ‚nia w tym tekÅ›cie wizualne zaÅ‚ożenia tego, jak powinna wyglÄ…dać personifikacja Å›mierci - autor opisuje jÄ… jako rozkÅ‚adajÄ…ce siÄ™ kobiece zwÅ‚oki, wzbudzajÄ…ce strach w swoim rozmówcy, który pada przed niÄ… na kolana. Zachowana zostaje wiÄ™c hierarchia taÅ„ca Å›mierci - Kostucha wzbudza postrach w czÅ‚owieku, jednoczeÅ›nie sama Å›mieje siÄ™ i żartuje, opowiadajÄ…c o swojej pracy, jakÄ… jest zabieranie ludzkich dusz z ziemi do piekÅ‚a lub nieba. Widzi ona także wszystkie czÅ‚owiecze przywary, opowiada o nich w sposób satyryczny, co sprawia, że ujawnia ona Polikarpowi, jakie zachowania sÄ… niepożądane. Åšmierć z wierszowanego utworu także wielokrotnie podkreÅ›la, że nikt siÄ™ przed niÄ… nie ukryje, ona sama zaÅ› przyjdzie po każdego czÅ‚owieka. Åšmierć widzi także wszystkie postÄ™pki ludzi i sprawiedliwie zabiera ich w zaÅ›wiaty, gdzie w zależnoÅ›ci od swojego postÄ™powania bÄ™dÄ… cieszyć siÄ™ zbawieniem lub wrÄ™cz przeciwnie, cierpieć mÄ™ki piekielne. Zgodnie z zaÅ‚ożeniami taÅ„ca Å›mierci Kostucha jest także sprawiedliwa i nie zwraca uwagi na różnice spoÅ‚eczne, przychodzi po każdego - nie można jej oszukać, przekupić czy przebÅ‚agać. W obliczu Åšmierci wszystkie sprawy doczesne przestajÄ… mieć znaczenie, nie liczy siÄ™ majÄ…tek czy dobre urodzenie. Åšmierć z „Rozmowy Mistrza Polikarpa ze ÅšmierciÄ…” także sprawiedliwie likwiduje wszelkie różnice spoÅ‚eczne, jakie majÄ… miejsce na ziemi, gdy czÅ‚owiek jeszcze żyje.
W tym anonimowym, Å›redniowiecznym utworze, jakim jest „Rozmowa Mistrza Polikarpa ze ÅšmierciÄ…” wypeÅ‚nione wiÄ™c zostaÅ‚y wszystkie najważniejsze zaÅ‚ożenia, jakie niósÅ‚ ze sobÄ… popularny motyw taÅ„ca Å›mierci. Autor wypeÅ‚niÅ‚ je zarówno pod wzglÄ™dem wizualnym, nadajÄ…c Åšmierci wyglÄ…d rozkÅ‚adajÄ…cego siÄ™ ciaÅ‚a, jak i symbolicznym, przypominajÄ…c przy jej pomocy o nieuchronnoÅ›ci zgonu, który pewnego dnia dosiÄ™gnie każdego czÅ‚owieka.
Ostatnia aktualizacja: 2022-10-21 14:48:10
Opracowanie stanowi utwór w rozumieniu Ustawy 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Wszelkie prawa autorskie przysługują poezja.org. Dalsze rozpowszechnianie utworu możliwe tylko za zgodą redakcji.