Jednym z zadań literatury jest portretowanie konkretnych zjawisk, postaci czy miejsc. W dziełach każdej epoki można więc wyłonić obrazy dotyczące miasta i jego mieszkańców. Autorzy opisywali je na różne sposoby - raz miasta były miejscami rozwoju i dobrobytu, a jego mieszkańcy byli ambitni i dążyli do realizacji wielkich celów, innym zaś razem miasta stawały się przestrzenią destrukcji, siedliskiem biedy i przestępstw. Miasto oznaczało więc możliwości, które wynosiły człowieka do innej rzeczywistości albo ciągnęły go na dno, więżąc w zdemolowanej przestrzeni. Obraz miasta i jego mieszkańców odnaleźć można w dziełach takich jak „Zbrodnia i kara” Fiodora Dostojewskiego, gdzie opisany został opisany Petersburg lub w powieści „Przedwiośnie” Stefana Żeromskiego, w której znaleźć można portret Baku i ludzi, którzy stanowili społeczność tego miasta.
W „Zbrodni i karze” opisany został Petersburg, stolica imperium rosyjskiego, najważniejsze miasto kraju. Jednak obraz miasta nie odpowiada jego wyjątkowej i ważnej funkcji. Petersburg w powieści Dostojewskiego składa się praktycznie z samych wad. Jest to miasto brudne, przygnębiające, pełne biedy, przestępstw oraz chorób. Jest to przestrzeń przygnębiająca, a życie w niej przypomina raczej wegetację niż pełnowartościowy byt. Pokrywa je brud i pył, unoszą się tam także nieprzyjemne zapachy. Petersburg opisany jest więc jako miasto zepsucia i degrengolady, w którym nie ma szans na polepszenie swojego bytu. Ludzi prześladują choroby, bieda oraz przestępcy. Wegetują oni w niewielkich, zaniedbanych i przeludnionych mieszkaniach. Skrajna bieda nie pozwala im na zmianę tego stanu rzeczy. Wygląd i charakter miasta mają negatywny wpływ na jego mieszkańców. Pod jego wpływem stają się negatywnie nastawieni do życia, zrozpaczeni i bezsilni. To właśnie między innymi beznadzieja życia w Petersburgu i brak perspektywy na jego poprawę i zmianę pchnęły Raskolnikowa do morderstwa starej lichwiarki. Miasto to wyzwala w mieszkańcach najgorsze instynkty, tragiczne warunki, w jakich zmuszeni są egzystować na co dzień, sprawiają, że walcząc o przetrwanie zapominają oni o moralności. Wielu z nich popada w nałóg alkoholowy, który pomaga choć na chwilę zapomnieć o otaczającej ich ponurej rzeczywistości, jaka jest powszechna w Petersburgu. Miasto w przytłaczający sposób decyduje więc o życiu jego mieszkańców, kształtuje ich losy, a jego przygnębiająca atmosfera wpływa także na ich samopoczucie i na decyzje, jakie codziennie oni podejmują. Przykładem tego działania jest Raskolnikow.
Inny obraz miasta i jego mieszkańców - a właściwie dwa obrazy - prezentuje Stefan Żeromski w powieści „Przedwiośnie”. Pierwsza część utworu dzieje się bowiem w Baku - mieście położonym w dzisiejszym Azerbejdżanie. To tam żyje główny bohater wraz z rodzicami. Cezary Baryka początkowo wychowuje się w mieście bogatym i dostatnim, w którym kwitnie handel i kultura. Jest to miejsce bezpieczne, a jego mieszkańcy żyją w bezpieczeństwie i dostatku. Baku w czasie akcji powieści mieściło się na terenach dawnej Rosji i dysponowało bogatymi złożami ropy naftowej, co przekładało się na jego dobrobyt. Zamieszkiwało je wiele różnych narodowości, co wpływało na jego bogatą kulturę i zróżnicowaną obyczajowość. Jest to pierwszy obraz tego miasta i jego mieszkańców, jaki kreśli w powieści Żeromski. Portret ten jednak drastycznie zmienia się wraz z wybuchem rewolucji, w wyniku której Baku płynie krwią, a jego mieszkańcy są mordowani. Na ulicach zaczyna rządzić terror, a po wspólnym dobrobycie nie pozostaje nawet ślad. Baku staje się miastem ruin i trupów, a jego mieszkańcy albo nie żyją, albo ukrywają się w strachu przed tym, co może czekać ich na ulicach. Żeromski przedstawił więc upadek wspaniałego miasta i to, jak wpłynął on na jego mieszkańców. Zaprezentował też to, jak w ciągu dni zniknąć może nawet najbardziej bezpieczna przystań człowieka, jakim jest jego dom w rozwiniętym mieście. Z miejsca gwarnego, kolorowego i wyrazistego stało się ono kupą gruzów i ruin, po których kręcili się zbrodniarze. Stało się ono brudne, zrujnowane, pełne trupów i krwi, dotknięte głodem i nędzą. Opustoszało ono, jego mieszkańcy bowiem albo zginęli albo opuścili swoje domy. Jest to wyjątkowo gwałtowna zmiana, a dla głównego bohatera, Cezarego, oznacza ona symboliczny koniec dzieciństwa i początek dorosłości. Jego życie po upadku Baku już nigdy bowiem nie wróciło do swojego poprzedniego kształtu. Rewolucja, która miała przynieść mieszkańcom Baku lepszy byt, odcisnęła się krwawym piętnem na mieście i na życiu lokalnej społeczności.
Obraz miasta i jego mieszkańców pojawia się więc dość często w literaturze różnych epok. Czasami są to opisy miast wspaniałych, których mieszkańcy żyją w dostatku i w bezpieczeństwie, jak ma to miejsce w Baku, które nie zostało jeszcze dotknięte rewolucją. Innym razem autorzy opisują miasta przygnębiające, z mieszkańcami, którzy nie mają perspektyw na poprawę swojego losu. Takie miasta stają się dla nich więzieniami, w których wegetować będą oni do końca swych dni.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.