„Kordian” Juliusza Słowackiego to dramat romantyczny, posiadający kilka splecionych ze sobą wątków. Autor poprzez przedstawienie historii poszukującego wielkiej idei młodzieńca oddaje zarazem prawdę o problemach jednostki wybitnej wobec otaczającej ją rzeczywistości. W utworze można wyróżnić następujące wątki:
Spis treści
Kordian, młody i wrażliwy bohater dramatu Słowackiego, przeżywa swoje pierwsze uczucie miłości wobec starszej od siebie Laury. Jego uczucie cechuje intensywność typowa dla romantycznych młodzieńczych porywów, co czyni go szczególnie podatnym na odrzucenie. Laura, wyraźnie dystansująca się od uczuć bohatera, reaguje na jego zaloty ironią i uszczypliwością, co pogłębia jego poczucie upokorzenia i braku własnej wartości. Kordian nie potrafi pogodzić się z tym odrzuceniem, a jego emocjonalna niedojrzałość oraz brak życiowego doświadczenia prowadzą go do próby samobójczej na leśnej polanie. Motyw nieszczęśliwej miłości w „Kordianie” wyraźnie nawiązuje do „Cierpień młodego Wertera” Johanna Wolfganga Goethego. Podobnie jak w przypadku Wertera, uczucie Kordiana do Laury jest idealizowane i nieosiągalne. Słowacki jednak unika tragicznego finału – Kordian nie umiera, a przemienia się w inny typ bohatera.
Proces dojrzewania Kordiana rozgrywa się w II akcie dramatu zatytułowanym „Wędrowiec”, w którym bohater udaje się w podróż po Europie. Każdy z odwiedzanych przez niego krajów staje się miejscem konfrontacji z iluzjami i rozczarowaniami, które przyspieszają jego wewnętrzną przemianę. W Londynie Kordian poznaje brutalne prawa rządzące światem – dominację pieniądza i interesów nad moralnością. W Dover jego romantyczne wyobrażenia o literaturze, inspirowane dziełami Szekspira, zderzają się z prozą życia, ukazując przepaść między sztuką a rzeczywistością. We Włoszech Kordian odkrywa, że miłość, której tak poszukiwał, bywa zdradliwa i interesowna, gdy kochankę łatwo kupić za pieniądze. Ostatnim przystankiem jest Rzym, gdzie bohater próbuje odnaleźć duchowe oparcie, ale odkrywa koniunkturalizm nawet w centrum chrześcijaństwa. Każde z tych doświadczeń uczy go gorzkiej prawdy o świecie, prowadząc do ostatecznego momentu przemiany – sceny na szczycie Mont Blanc.
W finale swojej podróży Kordian osiąga duchowe oświecenie. Na szczycie góry dostępuje wizji i symbolicznie odnajduje sens swojego życia, który wyraża się w idei poświęcenia i walki za wolność ojczyzny. Jest to kulminacja procesu dojrzewania – Kordian przechodzi drogę od wrażliwego, zagubionego chłopca do bohatera świadomego swojego celu.
Kulminacją duchowego dojrzewania Kordiana jest wizja rycerza Winkelrieda, która pojawia się na szczycie Mont Blanc. Winkelried, legendarny bohater Szwajcarii, poświęcił swoje życie, aby przełamać szyki wrogów i umożliwić zwycięstwo swoim towarzyszom. Jego okrzyk „Droga dla wolności!” staje się inspiracją dla Kordiana, który interpretuje to przesłanie w kontekście Polski jako „Winkelrieda narodów”. Słowacki wprowadza ideę Winkelriedyzmu jako przeciwwagę dla mesjanizmu Mickiewicza. Podczas gdy mesjanizm zakładał cierpienie Polski jako konieczne dla duchowego zbawienia innych narodów, Winkelriedyzm jest postawą aktywną – opiera się na poświęceniu w walce, aby przynieść wolność sobie i innym. Kordian, zainspirowany tą wizją, zaczyna pojmować sens swojego życia jako misję poświęcenia dla dobra ojczyzny, co stanowi motyw przewodni dalszych wydarzeń w dramacie.
W „Kordianie” Słowacki w sposób krytyczny odnosi się do przywódców powstania listopadowego. W „Przygotowaniu”, będącym symbolicznym preludium do głównej części dramatu, ukazuje proces „tworzenia” liderów powstania przez siły demoniczne. Scena ta przedstawia przywódców jako nieudolnych, pełnych wad i pozbawionych charyzmy, co zdaniem poety miało być jedną z przyczyn klęski powstania. W Akcie III scena zebrania spiskowców w podziemiach kościoła św. Jana ukazuje konflikt między młodym, pełnym pasji pokoleniem a starszymi, zachowawczymi elitami. Spiskowcy wahają się przed podjęciem działań zbrojnych, przywołując argumenty moralne i polityczne, takie jak niechęć do królobójstwa. Kordian w tej scenie wciela się w głos pokolenia młodych romantyków, którzy wierzą, że aktywna walka, nawet okupiona cierpieniem, jest jedyną drogą do wolności. Motyw powstania staje się także polemiką z III częścią „Dziadów” Mickiewicza, w której przedstawiono bardziej mistyczną i duchową interpretację tych wydarzeń.
Elementy metafizyczne w „Kordianie” są silnie obecne, wzbogacając dramat o wymiar uniwersalny i alegoryczny. Siły ciemności wpływają na bieg wydarzeń, co szczególnie widoczne jest w scenie „Przygotowania”, gdzie diabły tworzą nieudolnych przywódców powstania. Również Doktor, który pojawia się w szpitalu psychiatrycznym w końcowej części dramatu, jest uosobieniem szatańskiego kuszenia. Jego rozmowa z Kordianem przypomina kuszenie Chrystusa przez Szatana – Doktor stara się podważyć ideę poświęcenia bohatera, prezentując ją jako szaleństwo. Siły światła także są obecne, co znajduje swoje najpełniejsze odzwierciedlenie w scenie na Mont Blanc. Wizja Winkelrieda, a także sama góra jako miejsce duchowego oświecenia, symbolizują triumf wartości moralnych i duchowych nad wątpliwościami oraz pokusami. Chmura, która przenosi Kordiana do Polski, jest elementem zaczerpniętym z mitologii słowiańskiej i dodaje dramatowi mistycznego charakteru, ukazując jednocześnie opatrznościowy wymiar misji bohatera. Wątek metafizyczny jest więc kluczowy dla zrozumienia ideologicznego i symbolicznego wymiaru „Kordiana”.
Aktualizacja: 2024-11-26 14:44:15.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: kontakt@poezja.org. Bardzo dziękujemy.