Samotność wydaje się dla większości ludzi czymś, co sprawia ból. Jako istoty społeczne odczuwamy przecież instynktowną chęć przebywania pośród istot swojego gatunku. Bywają jednak sytuacje, gdzie samotność staje się koniecznością. Co bardziej zaskakujące, niektóre osoby potrafią ją też wybrać, widząc ukryty sens izolowania się od innych. Powodów takiego stanu rzeczy wymienić można tyle, ilu samotników zna historia. W szerszym ujęciu pewną wizję osoby osamotnionej najbardziej kształtuje literatura. Warto więc przeanalizować zagadnienie na przykładzie trzech postaci literackich, kolejno prezentujących je jako konieczność, wybór i oba przykłady jednocześnie. Będą to więc Kordian, Doktor Judym i Werter.
Kordian Juliusza Słowackiego to postać oddająca samotność jako konieczność. Być może wielu dziwi fakt takiego rozumienia postawy głównego bohatera, należy na nią jednak spojrzeć z perspektywy mistyka. Początkowo typowy nieszczęśliwie zakochany młodzieniec, Kordian opuszcza rodzinne strony w poszukiwaniu wielkiej idei, która wzbudziłaby jego ducha. Wyrusza więc w podróż, zarówno duchową, jak i fizyczną. Podczas niej odkrywa prawdy o świecie, analizując je z perspektywy swojego złamanego serca. Przekonuje się między innymi o sprzedajności uczuć, co pojmuje jako ich małostkowość.
Dla osiągnięcia oświecenia, wielkiej idei, samotność okazuje się więc koniecznością. Kordian jej nie wybiera, przekonuje się raczej o potrzebie takiego postępowania. Można rzecz jasna dyskutować, czy jego rozumowanie nie zostaje wypaczone przez nabyty cynizm, niemniej składa się na logiczny obraz świata w jego oczach. Pozostaje więc konkluzją, koniecznością na pewnej obranej ścieżce.
Doktor Tomasz Judym to główny bohater powieści Ludzie Bezdomni, pióra Stefana Żeromskiego. Młody idealista ściera się z nieprzychylnie nastawionym do jego podejścia otoczeniem lekarskim. Nastawieni głównie na zysk starsi "koledzy" po fachu nie rozumieją głębokiej potrzeby pracy nad zdrowiem najniższych warstw społecznych. Ta różnica poglądów powoduje alienację Judyma oraz rozliczne kłopoty w jego karierze zawodowej.
Na pierwszy rzut oka jest on więc ofiarą odrzucenia, a więc samotności niezawinionej ani chcianej. Niemniej zauważmy, że posiadał on szansę na szczęśliwy związek z Joanną Podborską. Judym wyrzeka się jednak tej szansy całkowicie świadomie, widząc w niej przeszkodę na drodze do realizacji swoich prometejskich idei. Samotność staje się tutaj wyborem, drogą życiową. Mógłby zapewne nie rezygnować z miłości i nadal służyć ludziom, nie potrafiłby jednak robić tego tak efektownie, jak w wypadku pozostania samotnym. Nadaje to temu stanowi wymiar uświęcającego poświęcenia, odrzucenia szczęścia na rzecz czegoś ważniejszego.
Najsłynniejszy romantyczny bohater świata, Werter, to z kolei przykład samotności jako smutnego wyboru i konieczności zarazem. Goethe stworzył postać skrajnego indywidualisty, człowieka stojącego w opozycji do zastanych norm społecznych. Nie mogąc sprostać ostatnim podrygom ustroju klasowego ani też znaleźć wspólnego języka z innymi ludźmi ogólnie, szuka on pocieszenia w samotności. Przyroda, własne myśli i poezja to jedyne, co przynosi mu ukojenie.
Samotność staje się więc wyborem, jedyną drogą do poszukiwania spokoju. Werter musi zarazem uciekać od uczuć względem Lotty - kobiety którą kocha, ale nie może zdobyć. Tutaj więc wybór łączy się z koniecznością, wymuszoną przez zastaną rzeczywistość. Zapewne wiele osób mogłoby powiedzieć, że przecież młodzieniec mógł szukać ukojenia w objęciach innej damy, czy jednak udałoby mu się to osiągnąć? Dla dobra swojego i Lotty konieczne było poszukiwanie samotności. Niestety nie udało się tego osiągnąć, jak wiemy z finału tej historii.
Powyższe przykłady stanowią jedynie drobny ułamek pośród słynnych literackich samotników. Rzeczona interesowała się nimi tak bardzo, ponieważ dotyczące ich zjawisko ma wieloraki charakter. Wybranie jej z powodu poświęcenia dla wyższego celu to forma najszlachetniejsza. Wiele osób zostaje do niej zmuszonych poprzez zawód miłosny, serce nie jest bowiem sługą wedle niektórych filozofii życia. Dla innych stanowi ucieczkę od otaczającego ich środowiska, rodzaj pośredni między pozostałymi formami samotności. Istnieje jednak jeszcze jeden, najbardziej tchnący goryczą rodzaj osamotnienia. Nazywany jest często odrzuceniem, sprzysiężeniem grupy wobec jednostki. Widać więc dobitnie, ze samotność nie jest jednolitym problemem, łatwym do określenia. Zmienia się w zależności od osoby, sytuacji i historii, której dotyczy. Stanowi przez to tajemnicę wiodącą ku lepszemu zrozumieniu ludzkiej natury, pięknej w swojej złożoności.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.