Czy poeta ma moc obalania tyranów? Uzasadnij swoje stanowisko, odwołując się do twórczości i biografii polskich poetów romantycznych oraz innych tekstów kultury

Autorem opracowania jest: Piotr Kostrzewski.

Władza została ustanowiona dla porządku publicznego, wiadomo to już od czasów starożytnej Mezopotamii. Jednak jeżeli owa instytucja zostanie nadużyta, władca przestaje być prawodawcą i opiekunem rządzonych. Staje się tyranem - kimś, kto narzuca wolę oraz wypacza szlachetną ideę stania na straży porządku. Mniejsi lub więksi despoci zawsze nawiedzali historię ludzkości, wiecznie spotykali się również z oporem. Idee wolności podejmowali częstokroć poeci - prawdziwi rycerze ducha. Czy jednak ktoś, kogo orężem jest słowo, może obalać tyranów? Jeżeli zrozumiemy, kim dokładnie jest poeta, odpowiedź będzie po części twierdząca.

W temacie walki przeciwko tyranom Polacy mają naprawdę wiele do powiedzenia. Nie powinno więc dziwić, że rodzimi poeci również wyróżniali się naturą miłującą wolność. Szczególnie widać to na przykładzie romantyków, których z założenia obowiązywała postawa buntu. Adam Mickiewicz miał dla przykładu w swoim życiorysie stworzenie tajnej organizacji Filomatów i Filaretów - kółka samokształcenia, które ostatecznie przerodziło się w organizację patriotyczną. Finansował też założenie Legion Polski podczas walki o wyzwolenie Włoch. Juliusz Słowacki, ze względów zdrowotnych, był zaangażowany podczas powstania listopadowego w działania poza polem bitwy. Z kolei Krzysztof Kamil Baczyński zginął podczas powstania warszawskiego z bronią w ręku.

Jak widać, poetom nie brakuje ducha do walki. To właśnie on jest w istocie ich największą bronią. Fizycznie są to bowiem jedynie pojedynczy ludzie, ich natchniony talent kształtuje jednak masy. Mickiewicz w III cz. Dziadów słowami Konrada uznaje poezję za broń, której nie sposób zepsuć ani odebrać. Tworząc swoje dzieła, wieszcz zaszczepia w człowieku idee, te zaś są groźniejsze dla tyranów od bomb i zasadzek. Człowiek myślący inaczej niż każe linia reżimu, nie jest kontrolowany ani przewidywalny, dlatego stanowi zagrożenie. W czasach PRL-u władza tak bardzo przestraszyła się zawartych w dramacie wieszcza narodowego implikacji, że postanowiła zakazać jego wystawienia. Paradoksalnie doprowadziło to do wydarzeń z 1968 roku, jednego z wielu ciosów obalających komunizm w Polsce. Poeta może również zmienić ducha całego narodu, przeciwstawiając się tendencjom władzy w zakresie jego inżynierii.

Wspomniany wyżej Mickiewicz swoim Panem Tadeuszem stawał w opozycji do rusyfikacji, dając Polakom własną epopeję narodową. Podtrzymywał więc odrębność, która ostatecznie pozwoliła odzyskać wolność względem zaborcy. Nie ograniczył się jedynie do tego. Stworzona przez niego idea mesjanizmu polskiego nadawała sens ciężkiemu losowi pod panowaniem cara. To samo winkelriedyzm Słowackiego, na swój sposób wręcz wezwanie do rewolucji. Co prawda żadna z tych idei ostatecznie nie doprowadziła do upadku Imperium Rosyjskiego, niemniej kształtowała Polaków niezależnie od woli moskiewskiego satrapy, co samo w sobie stanowi przejaw wolności. Tyran jest tyranem, o ile posiada pełnię władzy. Jeżeli zaś poeta swoimi dziełami pozbawia go możliwości wpływania na ludzi, w rzeczywistości obala go bez jednego wystrzału. Walka o wolność odbywa się w duchu.

Tyrania to w równej mierze przemoc fizyczna, co duchowa. Dyktator, wschodni satrapa czy hegemon najbardziej boją się bowiem myśli. Chcą nad nią panować, tym samym kierować wewnętrznym życiem swoich poddanych. Muszą to robić, bo ich sytuacja przypomina nieco siedzenie okrakiem na beczce z prochem. Wystarczy jedna iskra ducha, a wylecą w powietrze. Iskrą tą zarządzają zaś poeci, filozofowie i święci. To jedyna moc, której tyran nie może posiąść - jest bowiem wolna w samej swej istocie i człowiek owładnięty manią władzy nie zdoła nad nią zapanować. Dlatego też poeta może obalić dyktatorów, strącić w otchłań trony satrapów i pokonać watażków. Nie zrobi tego jednak siłą oręża a słowa. Idea wzbudzająca ducha uczynić może ludzi wolnymi, nawet jeżeli ciągną za sobą łańcuchy. Ta sama idea pomoże im również znaleźć siłę, by te kajdany zerwać. Tak więc drżyjcie tyrani, poeci nadchodzą.


Przeczytaj także: Interpretacja porównawcza Do młodych Adama Asnyka i Ody do młodości Adama Mickiewicza

Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.