Aleksander Fredro bez wątpienia może być uznany za jednego z mistrzów komedii. Jego dzieła, mimo upływu prawie stu pięćdziesięciu lat od śmierci autora, bawią nawet laików sceny. Jedna opowieść pióra słynnego hrabiego zyskała sobie w Polsce szczególną pozycję. Mowa rzecz jasna o Zemście - wielokrotnie ekranizowanej i opracowywanej na lekcjach języka polskiego. Wywołujące salwy śmiechu widowisko określa się słusznie mianem komedii, co jednak właściwie znaczy takie sformułowanie? Jakie cechy czynią z dzieła hrabiego Fredry komedię w rozumieniu gatunku dramatu?
Komedia bierze swoją nazwę od greckiego kōmōidía - zlepka słów oznaczających śpiew podczas pochodu na cześć Dionizosa. Jak wiadomo, był on bogiem niezwykle wesołym, patronem dramatu antycznego, ale również winnej latorośli. Można się więc domyślić radosnej charakterystyki tego peanu. Komedia, jaką znamy dzisiaj, jest jedną z dwóch gatunków dramatu, obok tragedii. Obejmuje ona utwory, których główną właściwością jest komizm. Komedię charakteryzować będą więc następujące cechy:
Mając więc gotowe cechy charakterystyczne komedii jako gatunku dramatu, można przystąpić do omówienia szczegółowego Zemsty Aleksandra Fredry. Największy polski komediopisarz nie zaniedbał w swoim dziele żadnego z wyżej wymienionych elementów, dzięki czemu widoczne są one na pierwszy rzut oka.
Zemsta ma niezwykle wartką akcję. Wątki tam przedstawione nie pozwalają widzowi ani na chwilę oderwać wzroku od sceny. Spór między Cześnikiem a Rejentem nasila się aż do momentu kulminacyjnego i trzyma w napięciu. Papki wcale nie spowalnia akcji, ciągle lawirując między stronami i jeszcze bardziej komplikując sytuację. Wpleciony w wątek główny problem Wacława i Klary staje się przyczyną kilku dosyć żywiołowych sytuacji oraz śmiesznych dialogów. Zdaje się, że akcja na scenie nie zwalnia ani na chwilę.
Hrabia Fredro, mimo iż tworzył w epoce romantyzmu, nie epatuje w swojej sztuce ani odrobiną patosu i ponurej atmosfery. Wręcz przeciwnie, cała sytuacja budzi raczej dobre skojarzenia. Budując postaci, Aleksander Fredro tworzy sarmackie karykatury, które wzbudzają sympatię widza. Sama akcja dramatu dzieje się w zamku, nie ma on jednak cech gotyckich. Gdyby można było porównać nastrój utworu do dzisiejszych standardów, ewidentnie dzieli on tę cechę z komediami filmowymi.
Komizm Zemsty przyjmuje wiele różnorakich form. Przede wszystkim można tu wyróżnić komizm sytuacyjny. Problem sporu między Cześnikiem i Rejentem to istne wyśmianie jednej z polskich przywar narodowych - kłótliwości. Obaj szlachcice podczas swojego sporu doprowadzają do śmiesznych zdarzeń, które potęguje jeszcze wątek miłosny. Słynny moment dyktowania listu przez Raptusiewicza Dyndalskiemu to przykład komizmu sytuacyjnego.
Inną formą komizmu w Zemście jest komizm postaci. Tutaj na pierwszym planie bryluje Papkin. Ostentacyjny kłamca, tchórz i pasibrzuch tworzy mieszankę groteskowych i śmiesznych cech charakteru. Z jednej strony udaje eksperta od wszystkiego, "lwa północy", z drugiej jest powsinogą bojącą się wszystkiego. Cechy głównych antagonistów, Raptusiewicza i Milczka, również są specjalnie przejaskrawione. Obaj są swego rodzaju spotęgowanymi przywarami sarmackiej szlachty. Raptusiewicz to gniewnych warchoł, który wiecznie wplata swoje "mocium panie" gdzie tylko może. Milczek zaś to sprytny manipulator, chciwy i sztucznie pobożny. W końcu "niech się dzieje wola nieba, z nią się zawsze zgadzać trzeba".
Zakończenie Zemsty jest całkowicie szczęśliwe. Wątek miłosny Klary i Wacława zostaje rozwiązany zgodnie z oczekiwaniami obu stron, a spór Cześnika z Rejentem zażegnany. Warto tutaj nadmienić ciekawą sytuację związaną właśnie ze szczęśliwym zakończeniem. Jest ono bowiem podyktowane nie działaniami najbardziej zainteresowanych a swoistym zbiegiem okoliczności. Ostatecznie ta swoista komedia pomyłek powoduje, że inicjatywa ślubu Wacława i Klary dochodzi do skutku. Tak więc jakoby od początku, wszystko miało skończyć się dobrze dla bohaterów.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.