„Zemsta” Aleksandra Fredry to komedia opowiadająca o konflikcie między Rejentem a Cześnikiem, którzy mimo sąsiedztwa darzą się ogromną niechęcią. Głównym wątkiem utworu jest spór o mur graniczny, prowadzący do licznych intryg, nieporozumień i zabawnych sytuacji. Ważną rolę odgrywa także wątek miłosny – Wacław, syn Rejenta, zakochuje się w Klarze, bratanicy Cześnika, co dodatkowo komplikuje relacje między bohaterami.
Spis treści
W utworze funkcjonuje pod mianem Cześnika. Jest to niższy urząd ziemski, w hierarchii przed łowczym i za podstolim. Odziedziczony po przodkach tytuł świadczy, że pochodzi ze starego, szlacheckiego rodu. Cześnik nie należy jednak do zamożnej szlachty. Nie posiada dużego majątku. Zajmuje połowę zamku, którą kupił jego brat, ojciec Klary Raptusiewiczówny. Brat Cześnika prawdopodobnie nie żyje, ponieważ mężczyzna opiekuje się jego majątkiem i swoją bratanicą. Raptusiewicz nie założył własnej rodziny, został starym kawalerem. Z wyglądu jest wysokim i barczystym mężczyzn, dobiega wieku średniego. Nosi szlachecki strój, a u boku ma szablę - karabelę. Nękają go choroby, które w dużym stopniu mogą być wynikiem bujnego życia towarzyskiego w młodości. Cześnik cierpi na podagrę i reumatyzm, nękają go skurcze żołądka. Nie może już więcej biesiadować, tak jak wcześniej, o czym przypomina mu Dyndalski. Mimo wszystko, Cześnik postanawia się ożenić. Nie kierują nim jednak uczucia, ale chęć zapewnienia sobie spokojnej starości u boku zamożnej kobiety. Rozważa ślub z młodą Klarą lub wdową Podstoliną. Jego wybór pada na starszą z kobiet, ponieważ mężczyzna ma nadzieję, że doświadczona wdowa nie będzie wymagała od niego romantycznych gestów. Cześnik nie wie jednak, że Podstolina nie posiada dużego majątku. Cześnik jest nieśmiały wobec kobiet, prosi Papkina, aby wyswatał go z Podstoliną.
Najbardziej charakterystyczną cechę Cześnika sugeruje jego nazwisko. Raptus to człowiek gwałtowny, porywczy i skory do gniewu. Cześnik często nie panuje nad złością, Papkin porównuje go do wulkanu. Jest typowym oświeceniowym sarmatą. Cechuje go szlachecka buta, jest zwolennikiem „liberum veto”. W młodości często brał udział w sejmikach, gdzie konflikty rozwiązywano podczas pojedynków na szable. Mimo upływu lat, wciąż grozi, że strzeli do Rejenta. Dowodem na jego patriotyzm i waleczność było przystąpienie do konfederacji barskiej. Cześnik może wydawać się szalony i porywczy, ale w rzeczywistości jest dobroduszny i szczery. Został ukazany w humorystyczny sposób, czego dowodzi jego ulubione powiedzenie „mocium panie”, uwypuklone podczas sceny pisania listu. Cześnik jest niezdolny do hipokryzji, mówi i robi to, co myśli. Wykazuje się również hojnością, obiecuje wypłacić odszkodowanie przepędzonym murarzom, zatrudnionym przez Rejenta. Zachowuje się impulsywnie, ale też honorowo, wyzywając Milczka na pojedynek. Cześnik jest porywczy, ale jego postępowanie nie wynika z agresji, ale ze szlacheckiego warcholstwa i dumy.
Drugim z głównych bohaterów komedii jest Rejent Milczek, właściciel drugiej połowy zamku. Rejent to określenie adwokata szlacheckiego, który współcześnie pełniłby funkcję notariusza. Milczek sam dorobił się majątku, dzięki któremu mógł pozwolić sobie na zakup zamku. Jest wdowcem, mieszka ze swoim synem - Wacławem. Stanowi przeciwieństwo Cześnika. Jest szczupłym, niskim mężczyzną o flegmatycznym usposobieniu. Często pochyla głowę i składa ręce na znak pokory lub wznosi oczy do góry, prosząc o boskie wsparcie. W każdej sytuacji stwierdza, że należy zgadzać się z „wolą nieba”. Postawa Rejenta nie jest jednak do końca autentyczna, wręcz cechuje się on hipokryzją. Udaje osobę pobożną, cichą i spokojną, a w rzeczywistości potrafi być podstępnym intrygantem. Jest bezwzględny nawet dla własnego syna. Zmusza Wacława do małżeństwa z Podstoliną, wykorzystując wieści o ich dawnym romansie. Nie zważa na uczucia syna, przygotowuje nawet intercyzę, która ma uchronić narzeczonych od zerwania zaręczyn. Rejent potrafi być chciwy i zdecydowany. Manipuluje murarzami, aby złożyli fałszywe oskarżenia pod adresem Cześnika. Przez swoją obłudę, Milczek wzbudza zdecydowanie mniej sympatii od Raptusiewicza. Z sąsiadem łączą go jednak honor i zawziętość. Rejent nie jest mistrzem we władaniu szablą, mimo to zgadza się na pojedynek z Cześnikiem. Ostatecznie przełamuje swój upór, błogosławiąc Wacława i Klarę.
Posiada dwie tożsamości: autentyczną i zmyśloną, będącą wytworem jego fantazji. Jest synem Jana, z pewnością pochodzi ze szlacheckiej rodziny, ponieważ zna dworskie obyczaje. Nie posiada jednak żadnych nieruchomości ani tytułów, utrzymuje się z przysług, świadczonych zamożniejszym szlachcicom oraz gry w karty. Jego cały majątek to szabla Artemiza, angielska gitara, kolekcja motyli i długi.
Papkin jest wesołym hulaką, karciarzem i utracjuszem. Nie można odmówić mu oczytania, posiada też talent poetycki i wypowiada się w wykwintny sposób. Uważa się za doskonałego amanta, wierzy że zdobędzie serce Klary. Papkin jest tchórzem, ukrywa się podczas bójki z murarzami, boi się również iść do Rejenta z wezwaniem do pojedynku. Wpada w histerię, gdy Cześnik stwierdza, że mógł zostać otruty przez Milczka. Pewności siebie dodają mu zmyślone historie o niezwykłych przygodach i dokonaniach. Często kłamie, chociaż nikt mu nie wierzy. Dzięki swojemu sprytowi i towarzyskiemu obyciu, Papkin posiada zaufanie Cześnika. Mimo lekkomyślnego usposobienia, mężczyzna snuje filozoficzne rozważania na temat człowieka i kierujących nim pobudek.
Młoda, pełna wdzięku bratanica Cześnika, która odznacza się zarówno inteligencją, jak i rozwagą. Choć jest zakochana w Wacławie, nie pozwala, by uczucie przesłoniło jej rozsądek – odrzuca pomysł ucieczki, obawiając się o swoją reputację i przyszłość. Mimo że konflikt między jej wujem a ojcem ukochanego wydaje się nie do rozwiązania, Klara nie traci nadziei na ich pojednanie. Aby zniechęcić Papkina do zalotów, wymyśla dla niego trzy absurdalne zadania, doskonale zdając sobie sprawę, że adorator nie będzie w stanie ich wykonać. Ta umiejętność radzenia sobie z natrętnym zalotnikiem świadczy o jej niezależności. Choć Klara jest inteligentna, bywa także nieco naiwna – nie dostrzega flirtu Wacława z Podstoliną. Mimo to jest osobą szlachetną i empatyczną, co potwierdza jej decyzja o oddaniu części swojego majątku wdowie, aby zapewnić jej godne życie.
Młody, przystojny i pełen energii syn Rejenta, który jest zarazem ukochanym Klary. Cechuje go odwaga i niecierpliwość – gotów jest na ryzykowne działania, aby osiągnąć swój cel, jakim jest związek z ukochaną. To właśnie z tego powodu próbuje nakłonić Klarę do ucieczki, nie zastanawiając się nad konsekwencjami dla jej reputacji. Mimo to, choć porywczy, nie jest lekkomyślny – potrafi działać sprytnie i planować swoje posunięcia. Wacław jest także mistrzem intrygi i potrafi wykorzystywać sytuację na swoją korzyść. Aby dostać się do domu Cześnika, zgadza się zostać „jeńcem” Papkina, świadomie manipulując tchórzliwym zalotnikiem Klary. Później, próbując doprowadzić do zgody między zwaśnionymi sąsiadami, podszywa się pod komisarza swojego ojca. Te działania pokazują, że jest osobą inteligentną, zdolną do podstępów, gdy wymaga tego sytuacja. Przeszłość Wacława również świadczy o jego skłonności do zabawy i romansu. W młodości przebywał w Warszawie, gdzie prowadził bujne życie towarzyskie. Tam wdał się w romans z Podstoliną, podając się za litewskiego księcia Rodosława.
Trzykrotna wdowa. Jest nazywana Podstoliną, ze względu na urząd jej ostatniego męża. Kobieta myśli o ponownym małżeństwie, aby zapewnić sobie dostatnią starość. Mimo dojrzałego wieku, wciąż jest atrakcyjną kobietą. Do związków podchodzi w wyrachowany sposób. Szybko decyduje się na zerwanie zaręczyn z Cześnikiem, gdy Rejent proponuje jej ślub z Wacławem. Podstolina jest opiekunką Klary i jej majątku, ale sama nie należy do zamożnych. Martwi ją więc wieść o ślubie podopiecznej.
Marszałek Cześnika. Próbuje odwieść Raptusiewicza od małżeństwa, wypominając mu wiek i stan zdrowia. Towarzyszy Cześnikowi w przygotowaniach do pojedynku z Rejentem. Jego słabą stroną jest pisanie, myli się i bezmyślnie zapisuje wszystkie słowa Raptusiewicza, co prowadzi do zabawnej sytuacji.
Dworzanin Cześnika. Odważnie przepędza murarzy, zatrudnionych przez Rejenta do naprawy muru granicznego. Stanowi przeciwieństwo Papkina, który w tej sytuacji chowa się na uboczu.
Kuchmistrz Cześnika. Raptusiewicz ufa jego zdolnościom kulinarnym, każe mu przygotować swoją ucztę weselną.
Aktualizacja: 2025-02-26 23:03:57.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.