Józef Papkin to jeden z drugoplanowych bohaterów komedii pt. „Zemsta” autorstwa Aleksandra Fredry. Był to szlachcic pozbawiony majątku, kawaler, rozpustnik, który swoją fortunę stracił na licznych balach i grach hazardowych. Jego ojciec to Jan Papkin, o czym dowiedzieć można się z treści testamentu, jaki Papkin spisywał w jednej ze scen dramatu. Józef Papkin to postać groteskowa – jego obecność w dziele jest jednym z głównych źródeł humoru językowego i sytuacyjnego w utworze.
Nazwisko bohatera zostało stworzone na podstawie słowa „papka”. W staropolszczyźnie termin ten oznaczał „resztki” lub „resztki z pańskiego stołu”, co pozwala bezpośrednio połączyć osobowość Papkina z jego zamiarami dotyczącymi wizyty w zamku. Przybył przede wszystkim dlatego, by szukać szans na lepszy byt - nie przejmował się opinią innych osób ani tym, w jaki sposób będzie traktowany. Zależało mu przede wszystkim na wygodnym zysku.
Papkina poznajemy w momencie, w którym odwiedza on część zamku należącą do Cześnika Raptusiewicza. Jego wygląd jest wyjątkowo charakterystyczny. To niewysoki, bardzo szczupły i drobny mężczyzna, który chciałby być uznawany za potężnego rycerza. Ubiera się on zgodnie z modą francuską, ponieważ zależy mu na tym, by sprawiać wrażenie człowieka z wyższych sfer. Jego stroje są przesadzone, choć bohater stara się udawać, że o nie nie dba. Nosi półdługie spodnie oraz buty z zaokrąglonymi noskami. Uwielbia zakładać modne peruki, które dodatkowo przystraja kapeluszami. Przy boku przepasaną ma szablę, którą nazwał Artemiza (na cześć bogini łowów) oraz pistolet, choć nie jest zaprawiony w pojedynkach. Przede wszystkim zależy mu na tym, by społeczność odbierała go w określony sposób.
Józef Papkin ukazuje się światu jako zupełnie inna postać, niż jest w rzeczywistości. Udaje rycerza, człowieka szlachetnego, dzielnego i pełnego męstwa. Często chwali się, że ma powodzenie u kobiet. Do tego celu używa wymyślonych przez siebie długich historii, o których opowiada przesadnie i nieproszony. Prawdziwy Papkin jest jednak tchórzliwy i niezdarny – często jest obiektem kpin zarówno mężczyzn, jak i kobiet. Bardzo zależy mu na tym, by być odbieranym jako sławny i podziwiany człowiek, co sprawia, że naraża się na śmieszność.
Relacja z Cześnikiem stanowi dla Papkina ostatnią szansę. Pozbawiony majątku i mało zaradny mężczyzna liczy, że oddając się w służbę Raptusiewicza znajdzie przytulny kąt. Wydaje się nie zauważać, że Cześnik traktuje go źle – jest naiwny i bardzo wiele zasłyszanych słów tłumaczy sobie tak, by działały na jego korzyść. Jest dodatkowo osobą, która do przesady uwidacznia swoje emocje. Scena, w której pisał testament pokazuje to najlepiej – wykreował on na bieżąco nie tylko długą historię swojego życia, ale również z lekkością potrafił snuć pochwały na własną cześć. Cała scena pozwala określić Papkina jako typowego hipochondryka – przekonany, że wypił truciznę, odczuwa charakterystyczne objawy, którymi dzieli się ze światem w przesadzonej i komicznej formie. Testament spisywał z ogromnym przekonaniem, choć na jego majątek składały się: kolekcja motyli, gitara angielska i szabla Artemiza, z którą się nie rozstawał. Gdy jednak przekonał się, że do żadnego otrucia nie doszło, niszczy swój testament, ponieważ nigdy nie chciał dzielić się z kimkolwiek – zależało mu tylko na efekcie dramatycznym.
Umiejętność Papkina do tworzenia rozległych i przesadzonych historii chciał wykorzystać Cześnik przede wszystkim po to, by zbliżyć się do bogatej wdowy Podstoliny. Sam Raptusiewicz nie byłby w stanie nawiązać z kobietą takiej relacji, jak zrobiłby to Papkin, który w każdym swoim słowie przesadzał. Jako bohater, który nie ma ani trochę samokrytycyzmu i autorefleksji, z radością przygrywa na gitarze pod oknem Podstoliny. Jako posłaniec Papkin świetnie sprawdza się również w roli mediatora w sporze o zamek. On sam nie trzyma żadnej ze stron, z zachwytem podąża do tego z sąsiadów, który w danej sytuacji ofiarowuje więcej pieniędzy.
Papkin zakochuje się w Klarze. Ta – jako kobieta twardo stąpająca po ziemi i nieco ironiczna – nie daje się zwieść historiami mężczyzny. Drwi z niego i zachęca go, by ukazywał jej swój talent rycerski. Wcielając się żartobliwie w damę dworu zaleca mu, by nie tylko złożył dla niej śluby milczenia (co gwarantuje jej spokój i ciszę), przetrwał o chlebie i wodzie, ale również upolował i złożył jej w prezencie krokodyla. Papkin oczywiście z radością przystaje na wszystkie oczekiwania kobiety (nie szczędząc przy tym pochwał w kierunku samego siebie), jednak na uboczu rezygnuje, ponieważ nie stać go na taki wysiłek. Józef Papkin uwielbieniem darzy przede wszystkim siebie – zrobi wszystko, by zapewnić sobie komfortowe życie, na którym tak bardzo mu zależy.
Wielu bohaterów komedii wykorzystuje słabości Papkina. On sam, choć swoje życie w większości zbudował na kłamstwie, nie dostrzega manipulacji z ich strony. Jest postacią naiwną i sentymentalną. Przy wszystkich swoich negatywnych cechach jest jednak również bohaterem wyjątkowo oryginalnym i zapadającym w pamięć.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.