Powieść Fiodora Dostojewskiego „Zbrodnia i kara” ukazuje historię młodego Rodiona Raskolnikowa, który dopuścił się morderstwa lichwiarki Alony Iwanownej i jej siostry, Lizawiety. Utwór miał nowatorską formę, ponieważ autor skoncentrował się na uczuciach i przemyśleniach bohaterów, a nie śledztwie, prowadzonym w sprawie morderstwa.
Dzieło Dostojewskiego składa się z sześciu części i epilogu. Część pierwsza jest bardzo dynamiczna. Czytelnik poznaje głównego bohatera i trudną sytuację, w której znajdują się jego matka i siostra oraz on sam. Przedstawione zostają również losy rodziny Marmieładowów, której częścią jest nastoletnia prostytutka Sonia. Jawa przeplata się w utworze ze snem. Raskolnikow był prześladowany przez realistyczne wizje przerażających zdarzeń.
W części pierwszej, autor opisał zamordowanie Alony Iwanownej i jej siostry przez Raskolnikowa oraz przedstawił ucieczkę głównego bohatera przez zaniedbane ulice Petersburga. Części druga, trzecia i czwarta opisują proces popadania Raskolnikowa w obłęd. Dostojewski skupił się na grze psychologicznej między Rodionem a śledczym Porfirym Pietrowiczem. W części szóstej, autor przedstawił dramatyczne wydarzenia: samobójstwo Swidrygajłowa oraz przyznanie się do winy przez Raskolnikowa. Do rozwiązania akcji dochodzi jednak dopiero w epilogu. Autor opisał w nim losy Rodiona i Soni na Syberii, z naciskiem na przemianę duchową Raskolnikowa.
Utwór posiada zwartą kompozycję. Między kolejnymi wydarzeniami występują jasne związki przyczynowo-skutkowe. Głównym wątkiem jest oczywiście motyw zbrodni i kary, który porządkuje akcję powieści. Pojawiają się jednak wątki poboczne, takie jak losy rodziny Marmieładowów, upadek moralny Arkadiusza Swidrygajłowa, zaręczyny Duni z Łużynem oraz miłość Duni i Razumichina. Wszystkie wątki splatają się jednak w spójną całość. Dostojewski poruszył tematykę społeczną, filozoficzną, psychologiczną oraz kryminalno-detektywistyczną.
Wydarzenia rozgrywają się w lipcu 1865 roku. W Rosji trwał wtedy kryzys finansowy, którego skutki można zaobserwować w życiu bohaterów. Znaczna większość z nich należała do biedoty, ratującej się oddawaniem rodzinnych pamiątek pod zastaw, jak Raskolnikow lub podejmowaniem niemoralnych prac, jak młoda prostytutka Sonia. Akcja obejmuje od kilku do kilkunastu dni, nie licząc pobytu Raskolnikowa na Syberii. Wydarzenia rozgrywają się w Petersburgu i na Syberii. Dostojewski ukazał mroczne oblicze miasta, operując prawdziwymi miejscami, chociaż nie ujawniał ich nazw („Alei W-wskie”j, „ulicy S-kiej”).
Język utworu niejednokrotnie jest dosadny, ponieważ Dostojewski przedstawiał szokujące wydarzenia. W powieści pojawiają się więc drastyczne, naturalistyczne opisy. Dotyczą one zarówno prawdziwych wydarzeń, jak i realistycznych snów i urojeń, prześladujących Raskolnikowa. Dostojewski zawarł w swoim dziele opis morderstwa dwóch kobiet z użyciem siekiery, senną wizję zakatowania wynędzniałego konia oraz przerażające sny, w których lichwiarka śmiała się pod wrażeniem kolejnych ciosów. Naturalizm jest obecny również w sposobie przedstawienia mrocznej strony Petersburga. Autor skupił się na ubóstwie, prostytucji, chorobach i uzależnieniach.
Obraz Petersburga w dużej mierze wynika z rodzaju narracji, który wybrał Dostojewski. „Zbrodnia i kara” jest powieścią polifoniczną. Oznacza to, że autor w dużej mierze oddał głos bohaterom. Czytelnik poznaje świat z ich perspektywy. Chociaż w powieści pojawia się trzecioosobowy narrator, nie można powiedzieć, że jest obiektywny. Komentarze narratora zostały ograniczone do minimum. Ukazuje on uczucia i poglądy bohaterów. Nie przedstawia rzeczywistości wyłącznie z perspektywy Raskolnikowa, dlatego Dostojewski mógł przedstawić w powieści sprzeczne idee i postawy życiowe. Bardzo ważną rolę w powieści odgrywają dialogi. Postaci prowadziły długie dyskusje na tematy moralne i filozoficzne.
„Zbrodnia i kara” to ponadczasowe dzieło. Wnioski, wynikające z opisanych wydarzeń, pozostają aktualne do dzisiaj. Dostojewski unikał jednak nachalnego moralizowania. Przedstawił spójną, przekonującą historię, ale interpretację zostawił czytelnikowi.
Aktualizacja: 2022-08-11 20:23:59.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.