Powieść Fiodora Dostojewskiego „Zbrodnia i kara” opowiada historię Rodiona Raskolnikowa, młodego mężczyzny, który dopuścił się zamordowania lichwiarki Alony Iwanownej i jej siostry, Lizawiety. Autor nie skupił się jednak na śledztwie, ale mrocznych zakamarkach ludzkiej psychiki.
„Zbrodnia i kara” nie jest typową powieścią kryminalną, chociaż jej akcja w dużej części koncentruje się wokół motywu morderstwa. Głównym bohaterem nie jest przenikliwy detektyw, ale właśnie morderca. Czytelnik nie obserwuje skomplikowanego śledztwa i gromadzenia dowodów. Od samego początku wie, że to Raskolnikow jest mordercą. Dostojewski skoncentrował się na głębokiej analizie psychologicznej bohaterów, a zwłaszcza Rodiona. Powieść przedstawia, do jakiego upadku moralnego mogą doprowadzić człowieka bieda i żal. Autor opisał też powolny proces przemiany duchowej głównego bohatera. W utworze pojawiają się też inne postaci o skomplikowanej psychice: Sonia Marmieładow i jej ojciec oraz Arkadiusz Swidrygajłow.
Można stwierdzić, że powieść Dostojewskiego stanowi przykład realizmu psychologicznego. Jest to dojrzała forma realizmu. Artyści tworzący w tym nurcie rozpatrywali ludzkie działania w kontekście motywacji psychologicznej. Zdawali sobie sprawę, że człowiek nie może kierować się wyłącznie intelektem, ponieważ w takim wypadku, zawsze postępowałby racjonalnie. W czasach, gdy powstała „Zbrodnia i kara” nie było jeszcze znane pojęcie podświadomości. Artyści domyślali się jednak, że człowiek często kieruje się uczuciami, które powstają w „głębinach jego duszy”.
Raskolnikow uważał samego siebie za racjonalistę. Stworzył całą teorię na temat zbrodni i społeczeństwa. W rzeczywistości jednak, jego działania były w dużej mierze podyktowane biedą i rozczarowaniem swoim losem. Rodion musiał porzucić studia prawnicze z powodu problemów finansowych, dlatego bolał go widok zamożnej lichwiarki, która dorobiła się majątku na pożyczaniu pieniędzy na wysoki procent i przyjmowaniu kosztowności pod zastaw od ludzi ubogich.
Dostojewski ukazał, do czego mogą prowadzić bieda i wykluczenie społeczne. Raskolnikow w końcu zaczął uważać się za wybitną jednostkę, która ma prawo łamać przyjęte zasady moralne. Stwierdził, że śmierć lichwiarki przyniesie więcej dobra, niż zła. Myślał, że będzie w stanie zachować zimną krew po dokonaniu zbrodni. Stało się jednak inaczej. Raskolnikow popadł w obłęd. Okazało się, że emocje odgrywają w jego życiu ważniejszą rolę, niż mu się wydawało. W końcu, główny bohater przyznał się do winy. W znacznym stopniu przyczyniły się do tego znajomość z Sonią oraz gra psychologiczna, którą śledczy Porfiry Pietrowicz prowadził z Raskolnikowem. Rozpoczęła się przemiana duchowa głównego bohatera. Raskolnikow przeszedł nawrócenie i zrozumiał, że nikt nie ma prawa decydować o cudzym życiu i śmierci. Zaczął też doceniać wsparcie Soni, która udała się za nim aż na Syberię.
Raskolnikow był bohaterem skomplikowanym i wielowymiarowym, a przez to ciekawym. Podobnie można oceniać inne postaci. Sonia Marmieładowa była prostytutką, ale jednocześnie pozostała skromną, głęboką wierzącą dziewczyną. Jej ojciec rozumiał, że alkohol niszczy mu życie, ale nie potrafił przestać pić. Swidrygajłow miał słabość do nieletnich dziewcząt i hazardu, a upadek moralny doprowadził go do samobójstwa. Bohaterowie niejednokrotnie byli rozdarci wewnętrznie. Jednocześnie odczuwali cierpienie i szczęście, doświadczali okrutnych myśli i aktów współczucia. Dostojewski starał się sięgnąć głębiej, wystrzegał się oceniania po pozorach. Bohaterowie ukazywali różne strony swojej osobowości, w zależności od sytuacji i targających nimi uczuć. Dzięki temu, postaci były realistyczne. Dostojewski ukazał, że nikt nie jest jednoznacznie dobry ani zły.
„Zbrodnia i kara” jest powieścią polifoniczną. Autor oddał głos bohaterom, ograniczając komentarze narratora do minimum. Dzięki temu, czytelnik naprawdę może poznać sposób myślenia postaci utworu. Dzieło Dostojewskiego jest więc próbą odgadnięcia, co dzieje się w umyśle zbrodniarza.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.