Po klęsce powstania listopadowego jednym z głównych tematów podejmowanych przez literaturę romantyczną było poszukiwanie sposobu na uwolnienie i ocalenie ojczyzny. Tragiczne doświadczenie porażki i utraty niepodległości skierowało uwagę twórców na kwestie patriotyzmu, ofiary i walki o niepodległość. Bohaterowie kreowani przez romantycznych poetów często stawali się uosobieniem narodowych dążeń, a ich losy i działania stanowiły odzwierciedlenie emocji oraz pragnień całego narodu. Byli to ludzie gotowi poświęcić swoje życie dla idei, stając się symbolem moralnego odkupienia narodu. Najpopularniejszymi postaciami tego nurtu są Konrad z III części Dziadów Adama Mickiewicza oraz Kordian, tytułowy bohater dramatu Juliusza Słowackiego. Obaj bohaterowie dzielą wiele cech, przede wszystkim żarliwy patriotyzm i pragnienie wyzwolenia Polski, lecz różnią się znacząco w sposobach realizacji swoich celów.
Konrada poznajemy w momencie, w którym przechodzi on głęboką przemianę. Z Gustawa, romantycznego kochanka i mężczyzny cierpiącego z powodu miłosnych zawodów, staje się skrajnym indywidualistą, poświęcającym swoje życie idei walki o ojczyznę. Symboliczna zmiana imienia z „Gustaw” na „Konrad” jest wyrazem zerwania z przeszłością i zapowiedzią narodzin bohatera o zupełnie nowej tożsamości. Konrad wyróżnia się na tle innych bohaterów więzionych w wileńskiej celi, jego myśli i działania toczą się na pograniczu jawy i snu, rzeczywistości i wizji. Jego profetyzm osiąga apogeum w „Wielkiej Improwizacji”, gdy sprzeniewierza się samemu Bogu, oskarżając Stwórcę o brak troski o ludzkość i losy Polski. To moment, w którym wyłania się pełen obraz Konrada jako jednostki o niezwykłym potencjale, a jednocześnie skazanej na samotność i upadek. Jego pycha, przekonanie o własnej wielkości i egoizm stają się zarówno źródłem jego siły, jak i słabości.
Postać Kordiana, choć różni się w wielu aspektach od Konrada, również przechodzi przemianę. Początkowo jest to młodzieniec o niezwykłej wrażliwości i skłonności do marzycielstwa. W młodości fascynuje go piękno opowieści, idealistyczne wizje miłości oraz poezja. Jednak nieszczęśliwa miłość do Laury i poczucie niezrozumienia prowadzą go do próby samobójczej. Doświadczenie to staje się przełomowym momentem w życiu Kordiana – z wrażliwego młodzieńca przemienia się w człowieka, który postanawia nadać swojemu życiu głębszy sens. Wyrusza w podróż, podczas której odkrywa nikczemność świata i jego niesprawiedliwość. Kulminacją tej przemiany jest scena na Mont Blanc, gdzie Kordian przeżywa duchowe odrodzenie. Właśnie tam decyduje, że poświęci swoje życie ojczyźnie, stając się bojownikiem o jej wolność.
Konrad, targany miłością do ojczyzny i poczuciem odpowiedzialności za jej losy, w swojej walce nie podejmuje realnych działań, lecz zwraca się bezpośrednio do Boga. W „Wielkiej Improwizacji” wyraża swoją frustrację, żal i pragnienie, by przejąć boską moc. Żąda od Stwórcy, by ten pozwolił mu rządzić ludzkimi duszami i w ten sposób ocalić Polskę. Konrad uważa się za wybrańca, jedynego człowieka, który jest zdolny wyzwolić ojczyznę z niewoli. Pycha i mania wielkości prowadzą go niemal do bluźnierstwa – porównania Boga do cara – lecz w ostatniej chwili demony kończą za niego zdanie, co ratuje go przed ostatecznym upadkiem. Miłość Konrada do ojczyzny jest wielka, lecz obciążona egoizmem i brakiem pokory, przez co bohater staje się tragicznie niezdolny do skutecznego działania.
Kordian, w przeciwieństwie do Konrada, nie poprzestaje na słowach. W scenie na Mont Blanc wyraża swoją koncepcję poświęcenia dla ojczyzny, porównując Polskę do Winkelrieda – bohatera, który poświęcił swoje życie, by uratować innych. Decyduje się na radykalne działanie, planując zamach na cara. Jednakże samotność w dążeniu do celu oraz jego wewnętrzne słabości prowadzą go do porażki. Kordiana paraliżuje strach, a w obliczu realizacji swojego planu zaczyna mieć omamy i wątpliwości. Przed progiem sypialni cara traci przytomność, co symbolizuje jego ostateczne niepowodzenie. Mimo to, w przeciwieństwie do Konrada, Kordian podejmuje działanie, które mogło kosztować go życie. Jego postawa wyraża gotowość do ofiary dla dobra narodu, nawet jeśli wiąże się to z osobistą klęską.
Konrad i Kordian, główni bohaterowie najbardziej znanych polskich dramatów romantycznych, uosabiają różne podejścia do walki o ojczyznę. Obaj są indywidualistami, buntownikami i postaciami tragicznie samotnymi w swoich działaniach. Konrad, choć pełen pasji i miłości do ojczyzny, skupia się na własnych emocjach i wewnętrznych przeżyciach. Jego pragnienie boskiej mocy jest próbą przejęcia odpowiedzialności za losy narodu, lecz brak pokory i pycha uniemożliwiają mu skuteczne działanie. Z kolei Kordian, przeżywszy rozczarowania młodości, dojrzewa do podjęcia realnych kroków. Choć jego plan zamachu na cara kończy się porażką, świadczy on o gotowości bohatera do zaryzykowania własnego życia dla dobra narodu.
Konrad i Kordian różnią się przede wszystkim w podejściu do walki o wolność. Konrad ogranicza się do słów, a jego plan wybawienia Polski opiera się na idei posiadania boskiej potęgi. Egoizm, pycha i brak działania sprawiają, że nie może zrealizować swojego celu. Z kolei Kordian, choć również skazany na niepowodzenie, podejmuje realne kroki w imię idei. Nie oczekuje władzy absolutnej ani nie pragnie narzucać swojej woli, co odróżnia go od Konrada. Jednak jego samotność w dążeniach oraz wewnętrzne rozterki prowadzą do klęski. Obaj bohaterowie są tragiczni, lecz ich drogi do walki o wolność symbolizują różne aspekty romantycznego patriotyzmu – Konrada jako buntownika słowa i ducha, a Kordiana jako buntownika czynu.
Aktualizacja: 2024-11-24 16:56:58.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.