Leopold Staff, fot: autor nieznany, źródło: Wybór Poezyi Leopolda Staffa, polona.pl
Utwór Leopolda Staffa „Przedśpiew” ma formę manifestu poetyckiego autora. Staff postanowił porzucić młodopolski dekadentyzm i katastrofizm, wynikające z kryzysu wartości. Poeta zaczął poszukiwać inspiracji we wzorcach klasycznych i filozofii franciszkańskiej.
Spis treści
Wiersz został wydany w tomiku „Gałąź kwitnąca” w 1908 roku. Był to zbiór kontynuujący optymistyczny światopogląd, który po raz pierwszy pojawił się w twórczości Staffa w tomie „Ptakom niebieskim” z 1905 roku. Utwory należące do cyklu „Gałąź kwitnąca” są jednak bardziej wyważone i spokojne. Jest to wpływ klasycyzmu, traktowanego przez autora nie tylko jako wzorzec poetycki, ale też postawa życiowa. Wiersz stanowi credo poety, wyrażające jego fascynację filozofią stoicką.
Autor nawiązuje do maksymy rzymskiego komediopisarza Terencjusza („Człowiekiem jestem, nic co ludzkie, nie jest mi obce”), którą prawie dosłownie cytuje („Żyłem i z rzeczy ludzkich nic nie jest mi obce”). Ta sentencja stała się podstawą dla doktryny humanizmu, uznającej człowieka za początek i koniec wszechświata, istotę najbardziej godną podziwu spośród wszystkich boskich stworzeń.
Poeta odwołuje się także do twórczości Jana Kochanowskiego, najbardziej znanego renesansowego humanisty. W wierszu obecna jest parafraza fragmentu jego fraszki „Do gór i lasów” („Bo żyłem długo w górach i mieszkałem w lasach”). Postawa podmiotu lirycznego jest bliska renesansowym humanistom, czerpiącym z filozofii epikurejskiej i stoickiej. Inspiruje się on także franciszkanizmem, akceptuje i docenia swoje życie, bez względu na to jaki los go spotyka.
Forma utworu jest powiązana z jego tematyką. Poeta czerpie z wzorców klasycznych, wiersz jest prosty i harmonijny. Nie zastosowano podziału na strofy, utwór składa się z dwudziestu dwóch wersów. Wiersz został napisany trzynastozgłoskowcem. Poeta posłużył się rymami parzystymi, które nadają regularny rytm.
Wiersz należy do liryki bezpośredniej, podmiot liryczny ujawnia swoją obecność. Świadczy o tym zastosowanie czasowników w pierwszej osobie liczby pojedynczej oraz odpowiednich zaimków („znam”, „wiem”, „mieszkałem”, „kochałem”, „myśli me”, „śpiewać będę”). Osoba mówiąca jest doświadczonym życiowo mędrcem, który docenia piękno przyrody. Możliwe, że jest również poetą, zajmuje się sztuką. Podmiot liryczny stawia się w roli mentora. Utwór jest skierowany do adresata zbiorowego, osoba mówiąca zwraca się do czytelników jak do grupy swoich uczniów, którym stara się przekazać mądrość życiową.
Ważną rolę w wierszu odgrywa czas wypowiedzi lirycznej. Podmiot liryczny używa czasowników w czasie przeszłym, teraźniejszym i przyszłym. Dominują czasowniki w czasie przeszłym, co sugeruje, że osoba mówiąca jest człowiekiem w podeszłym wieku. Więcej doświadczeń jest za nim, niż przed nim. Warstwa stylistyczna utworu jest rozbudowana. Pojawiają się liczne metafory („uczestnik godów, na które swych wybrańców sprasza sztuka boska”, „wiem teraz skąd się rodzą pieśni”, „myśli me, które stoją przy mnie w radzie”). Zastosowano również porównania („myślą ciężką, jak z dzbanem na głowie niewiasta”, „kobiety przy studniach brzemienne, jak grusze”, „są pogodne jako starcy w sadzie”). Opis jest bogaty, dzięki obecności epitetów („sztuka boska”, „dni chmurne”, „nadziejnej otusze”, „pola żniwne”, „mogilne kopce”, „dobroć chorą”). Podmiot liryczny ukazuje skomplikowaną naturę ludzkiego życia przez zastosowanie oksymoronów („w łzach widzieć słodycz smutną, dobroć chorą w grzechu”, „pogodny mądrym smutkiem”).
Utwór stanowi rozliczenie poety ze swoim życiem i twórczością. Zapowiada także międzywojenną poezję autora, pełną inspiracji humanizmem oraz fascynacji sztuką i przyrodą. Ważną rolę odgrywa tytuł wiersza. Odwołuje się on do nazywania poezji „śpiewem” i jej antycznych korzeni, gdy była wykonywana wokalnie. „Przedśpiew” to więc coś, co ma miejsce przed śpiewem, preludium do wykonania utworu.
Wiersz jest zapowiedzią przemiany w poezji Staffa, zapowiada kolejne utwory klasycystyczne. Podmiot liryczny ujawnia czytelnikowi swoją tożsamość, jest prawdziwym humanistą, człowiekiem posiadającym wszechstronne wykształcenie, miłośnikiem sztuki i natury. Wyznaje on antyczne ideały i dąży do poetyckiej doskonałości. Osoba mówiąca jest doświadczonym człowiekiem w podeszłym wieku, który większość swojego życia ma już za sobą.
Podmiot liryczny wspomina różne chwile, nie tylko szczęśliwe, ale też trudne i pełne cierpienia. Osoba mówiąca nie jest jednak zgorzkniała, akceptuje niesprawiedliwość losu. Stara się doceniać życie ze wszystkimi jego wadami. Podmiot liryczny reprezentuje optymistyczną postawę, której nauczyły go liczne życiowe doświadczenia. Wszystkie miejsca, które odwiedził, ludzie, których poznał i trudne sytuacje ukształtowany go na takiego człowieka, jakim teraz jest.
Osoba mówiąca nabrała w ten sposób życiowej mądrości, którą może teraz dzielić się z innymi. Podmiot liryczny bierze przykład z filozofii św. Franciszka z Asyżu, stara się czerpać radość z każdej chwili, nawet jeśli jest przykra. Zdaniem osoby mówiącej, na tym polega klasycyzm. Poeta powinien optymistycznie podchodzić do ludzkiej egzystencji, cieszyć się samym faktem istnienia. W ten sposób autor odciął się od młodopolskiego dekadentyzmu, zachęcającego do bezczynności i pesymistycznego pojmowania rzeczywistości.
Wiersz wyraża ponadczasową refleksję nad życiem, która pozostaje aktualna bez względu na epokę. Miłość, tęsknota, nadzieja i zwątpienie to uczucia, które spotykają każdego człowieka. Poeta odwołuje się do różnych koncepcji filozoficznych, nie pozostaje wierny tylko jednej szkole. Czerpanie z wielu idei i światopoglądów sprawia, że utwór ma bardziej uniwersalne przesłanie. Podmiot liryczny na pierwszym miejscu stawia człowieka, ze wszystkimi jego zaletami i wadami, a nie konkretną koncepcję filozoficzną. Utwór zawiera liczne kontrasty, pojawiają się narodziny i śmierć, radość i smutek. Oddaje w ten sposób naturę ludzkiej egzystencji, w której dobre doświadczenia wciąż przeplatają się ze złymi.
Aktualizacja: 2024-06-27 21:45:19.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.