Leopold Staff, fot: autor nieznany, źródło: Wybór Poezyi Leopolda Staffa, polona.pl
Wiersz Leopolda Staffa „Odys" odnosi się do mitycznej postaci Odyseusza, zwanego też Odysem lub Ulissesem. Jest on bohaterem eposu Homera „Odyseja", który opowiada o jego powrocie do rodzinnej Itaki. Była to, trwająca ponad dziesięć lat, podróż pełna przygód. Porównanie losów Odyseusza do życia każdego człowieka jest motywem wielu utworów literackich od czasów starożytnych.
Spis treści
Utwór jest przykładem liryki zwrotu do adresata. Podmiot tekstu zwraca się do odbiorcy w drugiej osobie liczby pojedynczej, przez co osobiście przekazuje życiowe mądrości czytelnikom.
Utwór jest wierszem stroficznym, składającym się z trzech czterowersowych strof, zakończonych puentą. Ostatni morał podsumowuje cały utwór i formułuje płynące z niego przesłanie. Liczba sylab w wersie waha się od siedmiu do ośmiu. Poeta zastosował rymowanie krzyżowe, czyli nie wszystkie wersy się rymują. Pojawiające się rymy są dokładne, na przykład taki-Itaki, błędy-wszędy. Są to rymy żeńskie przeplatane, w których powtarza się ostatnia samogłoska z ostatnią sylabą wersu (szeregu).
Nawiązaniu bezpośredniego kontaktu z czytelnikiem sprzyja też użycie języka potocznego. Autor zastosował również archaizmy (wszędy), co ma podkreślać ponadczasowość utworu i jego zrozumiałość dla każdego czytelnika, niezależnie od czasów, w których żyje i języka, którego używa. Poeta wykorzystał również homonimy, czyli różnice w znaczeniu wyrazów, które brzmią tak samo. Zastosowanie tych wszystkich środków stylistycznych tworzy rozległą metaforę życia.
Pierwsza strofa to zwrot do Odyseusza. Podmiot liryczny stara się go uspokoić i pocieszyć, ponieważ zdaje sobie sprawę z trudów podróży. Mimo, że Odys był królem Itaki, znanym ze swojej mądrości i przebiegłości, cierpi oraz popełnia błędy, jak każdy inny człowiek. Bohater namówił Achillesa do udziału w wojnie trojańskiej i był pomysłodawcą słynnego konia trojańskiego, podstępu który zapewnił Grekom zwycięstwo. Trudno było mu się pogodzić z własnymi słabościami, które niejednokrotnie odwodziły go od zamierzonego celu. Podmiot liryczny podkreśla, że chaos jest nieuniknioną częścią życia, a człowiek niejednokrotnie zmierza w nieznane i czuje się zagubiony.
W drugiej zwrotce osoba mówiąca stara się zmotywować Odysa do kontynuowania podróży. Tłumaczy, że ludzkie życie polega na parciu do przodu, bez względu na pojawiające się przeciwności. Ludzki los jest skomplikowany i często uniemożliwia dotarcie do założonego celu, jednak nie może to wywoływać zniechęcenia i rezygnacji.
Strofa trzecia jest bezpośrednim zwrotem do czytelnika i zestawieniem podróży Odyseusza z ludzkim losem. Podmiot liryczny przypomina, że po śmierci po człowieku pozostaje tylko kamień nagrobny. Każdy zmierza do swojej Itaki, nawet jeśli nie zdaje sobie z tego sprawy. Itaka jest symbolem świata znajomego, w którym człowiek czuje się spokojnie i bezpiecznie. Nie musi to być konkretne miejsce, ale na przykład wartości, ludzie lub wspomnienia. Odyseusz w wierszu staje się symbolem ludzkiego losu. Podmiot liryczny przekonuje, że każdy może czuć tęsknotę, jaką odczuwał Odys za swoją rodzinną Itaką. Towarzyszy ona nie tylko emigracji z ojczystego kraju, ale każdej sytuacji rozdzielenia i straty.
Osoba mówiąca zwraca się bezpośrednio do czytelnika, przedstawiając Odysa jako wzorzec życia ludzkiego. Jest on bohaterem posiadającym wady i zmagającym się z trudnościami, który w końcu dotarł do celu, którym był powrót do żony i syna, czekających w rodzinnej Itace. Odyseusz to „homo viator", czyli wędrowiec. W jego historii można odnaleźć emocje i przeżycia dotyczące każdego człowieka, takie jak tęsknota, poszukiwanie własnego miejsca i sensu życia. Podróż Odysa jest porównana w wierszu do życia każdego człowieka, ponieważ aby osiągnąć swoje cele, trzeba pokonać wiele własnych słabości i pojawiających się po drodze przeszkód. Podmiot liryczny porównuje los do oceanu, który nie zawsze jest spokojny. Metafora życia ludzkiego jest oparta na paradoksie. Istotę rzeczywistości najlepiej oddają sprzeczności, ponieważ jest ona pełna chaosu, nad którym nie panuje żaden nadrzędny porządek.
Droga jest w wierszu symbolem ludzkich decyzji, które mogą być słuszne lub wręcz przeciwnie. Wybór niewłaściwej ścieżki nie jest tu jednak piętnowany, ponieważ utwór przypomina, że błędy są nieodłączną częścią życia każdego człowieka. Podmiot liryczny podkreśla, że ważniejsze niż dotarcie do celu, jest zmierzanie do niego. Wędrówka jest tutaj wartością samą w sobie, a nie jedynie środkiem do realizacji planu. Końcem podróży każdego człowieka jest śmierć. Poeta jako jej symbol traktuje płytę nagrobkową, na której znajdzie się imię i nazwisko czytelnika. Wspomniana w wierszu Itaka może być rozumiana, jako stan umysłu osiągany po śmierci.
Utwór stanowi więc furtkę do przemyśleń o charakterze metafizycznym. Brakuje tu jednak religijnego pocieszenia, ponieważ podmiot liryczny sugeruje, że śmierć jest końcem, a życie pozagrobowe nie istnieje. Te przemyślenia nie prowadzą jednak do rozpaczy, ale mają nakłonić czytelnika do doceniania teraźniejszości, nawet jeśli jest trudna.
Filozofia życiowa przedstawiona przez podmiot liryczny łączy w sobie elementy pesymizmu i optymizmu. Pozytywne jest docenianie każdego momentu życia człowieka, nawet jeśli nie brakuje trudności. Największą wartością jest ciągłe działanie i dążenie do przodu. W ten sposób wiersz motywuje czytelnika do aktywności, nawet jeśli obawia się porażki, która jest lepsza od bierności.
Elementem optymistycznym jest również sposób przedstawienia śmierci. Nie jest ona ukazana w sposób przygnębiający lub przerażający, ale jako dotarcie do upragnionej Itaki, czyli bezpiecznej przystani, spełnienia marzeń. Śmierć jest w wierszu tym, czym dla Odyseusza był powrót do domu, wiąże się z poczuciem ulgi, a nie strachu lub smutku. Utwór nie jest pozbawiony pesymistycznych przemyśleń podmiotu lirycznego. Podmiot liryczny podkreśla, że los jest przewrotny i zazwyczaj docieramy w inne miejsce niż planowaliśmy. Dotarcie w nieznane nie jest jednak równoznaczne z rozczarowaniem.
Aktualizacja: 2024-06-27 21:45:19.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.