Jednym z najbardziej charakterystycznych środków stylistycznych jest metafora. Powstaje ona za sprawą składniowego połączenia odmiennych w swoim znaczeniu wyrazów. Metaforę odnaleźć można przede wszystkim w poezji.
Spis treści
Metafora (inaczej określana przenośnią) jest związkiem stylistycznym i tropem artystycznym. Pochodzenie przenośni sięga czasów antycznych i od zawsze wykorzystywana była przede wszystkim w poezji. Wiele metafor przeniknęło do życia codziennego. Metafora to połączenie dwóch lub kilku wyrazów, które samodzielnie posiadają zupełnie inne znaczenie, w połączeniu natomiast tworzą spójny obraz poetycki. Ich sens jest niedosłowny, co oznacza, że odczytanie metafor wymaga kompetencji literackich.
Metafory są takimi środkami stylistycznymi, które charakteryzować można przede wszystkim pod kątem rodzaju połączeń słów, na bazie których powstają. Wyróżnić można:
Metafory i frazeologizmy są podobne do siebie przede wszystkim ze względu na swoją budowę. Zarówno przenośnie, jak i związki frazeologiczne, składają się z dwóch lub kilku wyrazów, które pozostają w związku znaczeniowym. Różnica polega jednak na tym, że frazeologizmami są najczęściej zdania utrwalone w kulturze, które powtarzane są w mowie potocznej lub literaturze w niezmienionej formie. Niektóre metafory również są znane i powtarzane w wypowiedziach, jednak można je tworzyć na bieżąco – tym samym są one wyjątkowo oryginalnym środkiem stylistycznym. Można uznać, że o ile każdy frazeologizm jest metaforą, o tyle nie każda metafora nosi cechy frazeologizmu.
W literaturze metafory służą opisowi jakiegoś zjawiska lub terminu przy pomocy jego podobieństwa do innych rzeczy lub zjawisk. Budowę metafory literackiej można podzielić na trzy elementy:
Tym samym w metaforze „struna światła” termin „światło” pozostaje terminem prawdziwym, odnoszącym się do konkretnego zjawiska, natomiast termin „struna” jest terminem wyobrażonym, wynikającym ze skojarzenia. Znaczenie metafory dotyczy więc opisu światła prześwitującego przez drzewa lub zasłony domostwa, które skojarzone zostało (ze względu na swój kształt i cechy) ze struną, a więc elementem instrumentu muzycznego.
Ujęcia metaforyczne odnaleźć można nie tylko w poezji, ale również w przypowieściach, anegdotach, baśniach, mitach i legendach. Jednak warto pamiętać o tym, że w każdym gatunku literackim metafory pełnią identyczną funkcję – służą opisaniu jakiegoś zjawiska w taki sposób, by uwydatnić jego cechy, zestawić je ze zjawiskiem już znanym oraz rozbudować obraz świata.
Wiele metafor przyjęło się w języku codziennym jako sposób opisu codziennych czynności. Stworzone zostały one przy pomocy obrazów odległych od rzeczywistości, które za sprawą swojej formy mogą opisywać daną czynność. Najpopularniejszymi przykładami takich metafor są:
Metaforę bardzo często utożsamia się z analogią. Analogia jest to stwierdzanie pewnych cech jednego przedmiotu na zasadzie porównania go z innym przedmiotem. Najczęściej drugi z przedmiotów jest bardziej znany, a jego cechy są szeroko rozpoznawalne. Analogia pozwala tym samym wytłumaczyć istotę pierwszego przedmiotu. Różnica pomiędzy metaforą a analogią nie jest wyraźna, ponieważ oba środki dotyczą tego samego procesu myślowego. Metaforę od analogii odróżnia przede wszystkim to, że stosowane w metaforach porównania są o wiele bardziej odległe i obrazowe niż w przypadku analogii.