Leopold Staff, fot: autor nieznany, źródło: Wybór Poezyi Leopolda Staffa, polona.pl
„Kowal” Leopolda Staffa traktować należy jako utwór o charakterze programowym. Sonet ten bywa określany również młodopolską „Odą do młodości”. W wierszu, jak i we wczesnej twórczości poety, znaleźć można inspiracje filozofią Fryderyka Nietzschego.
Spis treści
Wiersz został wydany w debiutanckim tomiku Leopolda Staffa „Sny o potędze” w 1901 roku. Cały zbiór jest utrzymany w duchu postawy witalistyczno-aktywistycznej. Poeta silnie inspirował się filozofią Nietzschego, w utworach pojawiają się postaci herosów posiadających nieograniczoną moc. Tytułowy kowal jest przykładem nietzscheańskiego nadczłowieka (Übermensch), czyli istoty twórczej, dysponującej wyjątkową potęgą, której nie dotyczą żadne normy moralne. Nietzsche uważał za nadludzi niektóre postaci historyczne, takie jak Aleksander Wielki, Cezar Borgia czy Napoleon, ponieważ dokonali oni niezwykłych czynów przez zwycięstwo nad swoimi słabościami. Ta koncepcja Nietzschego posiada złą sławę głównie ze względu na wykorzystanie jej przez nazistów w celu podbudowania własnej ideologii i usprawiedliwienia zbrodniczych czynów.
Staff czerpał również z mitologii greckiej, a w szczególności z postaci Hefajstosa, który był opiekunem kowali i rzemieślników oraz ognia. Hefajstos nie mieszkał na Olimpie, lecz wewnątrz wulkanu Etna, gdzie zajmował się wykuwaniem zbroi dla innych bogów. W pracy towarzyszyli mu cyklopi, istoty o ogromnej sile, ale znikomej inteligencji. Na początku swojej twórczości Staff propagował postawę aktywną, pełną witalności i energii do działania.
Staff w swojej twórczości często czerpał z klasycznych wzorców. Przykładem takiej inspiracji jest właśnie „Kowal”, który posiada tradycyjną formę sonetu włoskiego (składa się z dwóch strof czterowersowych i dwóch trzywersowych). Utwór Staffa jest także trzynastozgłoskowcem. Poeta zastosował podział sonetu na część opisową, która zawiera dwie pierwsze zwrotki oraz filozoficzno-refleksyjną, składającą się ze zwrotki trzeciej i czwartej. Poeta zastosował układ rymów krzyżowych i parzystych (abab cdcd eff egg).
Sonet ten należy do liryki bezpośredniej, ponieważ podmiot liryczny ujawnia swoją obecność przez używanie czasowników w pierwszej osobie liczby pojedynczej i odpowiednie zaimki („piersi mej”, „wyrzucam”, „w nią walę”, „wykonać mi trzeba”). Podmiot liryczny to tytułowy kowal, który w swojej ciężkiej pracy dąży do perfekcji. W strofie trzeciej i czwartej obecne są elementy liryki inwokacyjnej, gdyż osoba mówiąca zwraca się do swojego serca. W utworze również pojawiają się apostrofy („gdy ulegniesz, serce”, „w pył cię rozbiją pięści”, „bo lepiej giń”).
Wypowiedź podmiotu lirycznego jest dynamiczna. W wierszu występują liczne środki stylistyczne, takie jak epitety, nadające sonetowi plastyczność („kruszców drogocennych”, „stalowe kowadło”, „radosnej otusze”, „serce hartowne”, „gromy potworne”, „chorej niemocy”); metafory („bezkształtną masę kruszców drogocennych, które zaległy piersi mej głąb nieodgadłą”, „grzmotem młota w nią walę w radosnej otusze”, „z tych kruszców dla siebie serce wykuć muszę, „lepiej giń, zmiażdżone cyklopowym razem”); porównania („jak wulkan z swych otchłani wyrzucam bezdennych”) i wyliczenia („serce hartowne, mężne, serce dumne, silne”). Podmiot liryczny przeżywa silne emocje, o czym świadczyć mogą między innymi wykrzyknienia, takie jak „W pył cię rozbiją pięści mej gromy potworne!”.
Podmiot liryczny, będący tytułowym kowalem, zajmuje się codzienną pracą w swoim zakładzie. Przypomina greckiego boga Hefajstosa. Staff łączy w swoim utworze elementy kilku filozofii i różnych idei. Osoba mówiąca przedstawia dynamiczny obraz ciężkiej pracy kowala. Podmiot liryczny podejmuje się nietypowego zadania, musi wykuć dla siebie serce. Twardy człowiek musi mieć niezniszczalne, stalowe serce, którego nie złamią żadne przeciwności losu. Kowal wyrzuca ze swojego wnętrza bezkształtną masę, w którą uderza młotem, aż osiągnie swój cel. Podmiot liryczny jest wytrwały i zdeterminowany. Mimo fizycznego zmęczenia czuje radość i ekscytację, ponieważ wie, jaki będzie efekt jego wysiłków.
W drugiej części sonetu, kowal zwraca się do swojego serca. Ostrzega je, że jeśli pęknie po uderzeniu ciężkim młotem, rozbije je w drobny pył. Podmiot liryczny woli sam zniszczyć własne serce, jeżeli okaże się ono zbyt słabe. Kowal nie chce okazać słabości, pozbędzie się tworzonego przez wiele godzin dzieła, jeśli nie spełni jego wymagań. Stworzenie serca to dla podmiotu najwyższy priorytet, do którego będzie dążył za wszelką cenę. Kowal nie popada w marazm, ale wciąż goni swoje ideały, posiada cechy nietzscheańskiego nadczłowieka, który zamierza stworzyć serce godne silnego człowieka. Staff odrzuca młodopolski dekadentyzm, w utworze zawiera gotowość do działania, chęć pracy nad sobą.
Aktualizacja: 2024-11-28 17:33:19.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.