Adam Mickiewicz, fot: Library of Congress
„Droga nad przepaścią w Czufut-Kale” to utwór Adama Mickiewicza, należący do cyklu „Sonety krymskie”. Został on wydany w 1826 roku w Moskwie i jest owocem podróży Mickiewicza na Krym w roku 1825. Składa się z osiemnastu sonetów, opisujących lokalną przyrodę i przemyślenia poety. Mickiewicz został wtedy zesłany po procesie filomatów i zatrzymał się w Odessie. Do stworzenia cyklu utworów przyczyniła się również, charakterystyczna dla romantyków, fascynacja orientem.
Spis treści
Podczas podróży poeta odwiedził między innymi Bakczysaraj, Czufut-Kale, Ajudah i Bajdary, opisane w sonetach. Utwory nie są wiernym opisem podróży, ale raczej emocji, które podczas niej odczuwał. Towarzysze Mickiewicza potwierdzili, że podczas pobytu na Krymie sporządzał notatki, jednak same sonety prawdopodobnie powstały po powrocie do Odessy. Były więc przemyślanym podsumowaniem wyprawy i refleksjami, przebywającego na obczyźnie, poety. „Sonety krymskie” są manifestem romantycznego światopoglądu.
Sonet jest jednym z najtrudniejszych gatunków literackich. Powstał w XIII wieku, korzystali z niego Dante Alighieri, Francesco Petrarka, William Szekspir, a w Polsce - Jan Kochanowski, Mikołaj Sęp Szarzyński i Jan Andrzej Morsztyn. Ma on układ stroficzny, składa się z czterech strof. Dwie pierwsze strofy mają charakter opisowy i zawierają cztery wersy, a pozostałe dwie - są trzywersowe, a ich celem jest nakłonienie czytelnika do refleksji. Ostatnia strofa podsumowuje cały utwór i często zawiera morał.
„Droga nad przepaścią w Czufut-Kale” jest specyficznym sonetem, ponieważ ma charakter dialogu lirycznego, który prowadzą Mirza i Pielgrzym. Zmieniony jest również tradycyjny układ strof, ponieważ trzy pierwsze mają charakter opisowy, a tylko czwarta - refleksyjny. Większość utworu to monolog Mirzy, a podsumowują go słowa Pielgrzyma. Bohaterowie liryczni stoją nad przepaścią, wzbudzająca u Mirzy lęk. Znajdują się na drodze do miasteczka Czufut-Kale, które jest położone w górach, a prowadząca do niego ścieżka wisi nad przepaścią. Mirza nie chce nawet spojrzeć w dół, ponieważ obawia się upadku. Boi się nawet myślenia na ten temat, ponieważ zdaje mu się, że pociągnie go to w dół. Mirza czuje się bezpiecznie, tylko dlatego że prowadzi go koń, który ma większą intuicję niż człowiek. Pielgrzym podchodzi do tej sytuacji całkowicie inaczej. Przełamał już swój lęk i spojrzał w przepaść, nie chce jednak wyjawić co zobaczył na dole.
Mirza stawia się w pozycji człowieka panującego nad sytuacją, co podkreśla używanie trybu rozkazującego i udzielanie rad Pielgrzymowi. Najbardziej dramatycznym momentem jest przekraczanie przepaści, które zostało opisane w dwóch strofach. Autor nawiązuje tutaj do mitu o Dedalu i Ikarze, co zwiększa uczucie grozy u czytelnika. Utwór jest doskonałym przykładem fascynacji kulturą wschodu oraz przedstawia naturę w sposób typowy dla romantyków. Poeta zastosował liczne środki stylistyczne, takie jak porównania, epitety, metafory, anafory i diafory. W sonecie wyraźnie widoczna jest sfera sacrum, którą reprezentują góra, modlitwa i Pielgrzym.
Pielgrzym jest obcy w środowisku krymskiej przyrody, dlatego Mirza prawdopodobnie pełni rolę przewodnika. Nie tylko oprowadza po okolicy, ale jest też mędrcem, zdającym sobie sprawę z potęgi natury. Pielgrzym reprezentuje w utworze typowego romantycznego buntownika, który nie ma należnego szacunku dla sił przyrody. Chce zdobyć wiedzę niedostępną dla większości ludzi, ponieważ czuje się wyjątkowy i godny poznania tajemnic.
Nie wiadomo dokładnie, co Pielgrzym zobaczył na dole przepaści. Jest to nawiązanie do dna, symbolizującego zło, mrok i ciemność. Przepaść oznacza niespójność świata i jego antynomię, które były charakterystyczne dla epoki romantyzmu. Antynomia to sprzeczności, z których składa się rzeczywistość. Artyści romantyczni widzieli świat jako zbiór przeciwieństw, takich jak jednostka i zbiorowość, duch i materia czy serce i rozum.
Pielgrzym jest bohaterem romantycznym, dla którego podróż jest okazją do refleksji i walki ze swoimi słabościami. Czuje się obco w miejscu, w którym przebywa, cały czas towarzyszy mu samotność i tęsknota. Jest to związane nie tylko z izolacją od ojczystego kraju, ale też całkowicie innym postrzeganiem świata. Bohaterowie romantyczni czuli się wyalienowani przez nieprzeciętną wrażliwość i silniejsze zmysłowe odczuwanie rzeczywistości.
Pielgrzym uważa, że jest romantycznym Ikarem, który podjął odważny krok, mimo przestróg starszych, kierujących się doświadczeniem i rozsądkiem. Uważa się za zwycięzcę, ponieważ zdobył wiedzę niedostępną człowiekowi i nie zamierza jej nikomu wyjawić. Przypomina to biblijną opowieść o zerwaniu owocu z drzewa poznania dobra i zła. Adam i Ewa dostąpili wiedzy, którą powinien posiadać tylko Bóg, jednak za karę zostali wygnani z raju. Pielgrzym nie poniósł konsekwencji swojego czynu, nie spadł w przepaść, mimo przestróg Mirzy. To, co zobaczył na dnie przepaści, jest bolesne i możliwe do wyjawienia dopiero po śmierci. Wprowadza to nastrój metafizyczny, wykraczający poza życie doczesne. Brak możliwości wyrażenia swoich doświadczeń w żadnym znanym języku, może świadczyć o tym, że wiedza Pielgrzyma nie należy do świata ludzi. Doznał on typowego dla okresu romantyzmu olśnienia, niezwiązanego z nauką, ale zmysłowym poznaniem.
Jednym z najważniejszych elementów sonetu jest orientalizm. Kultura egzotyczna fascynowała romantyków ze względu na swoją różnorodność i odmienność. Mirza stanowi element orientalizmu, ponieważ jest prawdziwym człowiekiem wschodu i zna tę kulturę od dziecka. Ma całkowicie inne spojrzenie na świat niż Pielgrzym, dlatego może go wiele nauczyć na temat Krymu. Mirza żyje w harmonii, postrzega świat jako jedność, co również jest przeciwieństwem romantycznego światopoglądu. Przewodnik reprezentuje też, podziwianą przez romantyków, ludowość, ponieważ wiedza Mirzy nie jest związana z wykształceniem, ale doświadczeniem i znajomością świata, w którym żyje. Nie podchodzi do świata całkowicie racjonalnie, modli się i wierzy w magię. Mirza uważa, że nawet spojrzenie, gest lub myśl mogą wywołać konkretne zdarzenie.
Aktualizacja: 2024-06-26 17:05:05.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.