„Jaszczur” to powieść autorstwa Honoriusza Balzaka, która z czasem stała się częścią cyklu „Komedia ludzka”. Opowiada ona o losach młodego Rafaela de Valentina, który pragnie zakończyć swoje życie po utracie majątku. Wchodzi jednak w posiadanie tajemniczego jaszczura, który ma spełniać jego wszelkie pragnienia, jednak kosztem życia młodzieńca. W dziele poruszona została przez Balzaka skomplikowana problematyka dotycząca życia, śmierci, a także pragnień.
Spis treści
Głównym zagadnieniem powieści „Jaszczur” są właśnie pragnienia i marzenia, jakie żywią ludzie. Młody Rafael de Valentin wraz z tytułowym jaszczurem zyskuje szansę ich spełniania, jednak za każde z nich płaci tym, że skóra się kurczy. Gdy zniknie ona w całości, Rafael umrze. Mimo to młodzieniec wykorzystuje tę możliwość, by stać się bajecznie bogaty i spełniać też inne marzenia, między innymi te dotyczące miłości. Z czasem żyje w luksusie, jednak izoluje się od innych i ze wszystkich sił stara się powstrzymać wszelkie namiętności, gdyż one powodują kurczenie się jaszczura. W pewnym momencie Rafael przestaje dbać o rzeczy materialne, które zapewnił sobie dzięki niezwykłej skórze, zamiast tego rozpaczliwie pragnie ocalić życie. Widać zatem, że marzenia i pragnienia potrafią mieć niezwykle wysoką cenę, której Rafael nie chce płacić. Krótkie życie w otoczeniu bogactwa przestaje być dla niego atrakcyjne, chce za wszelką cenę uniknąć śmierci. Wyzbywa się zatem marzeń i pragnień, a przynajmniej próbuje to zrobić, gdyż w jego przypadku okazują się one śmiertelną pułapką. Nieuświadomione pragnienia związane z Pauliną ostatecznie zabijają młodzieńca.
W dziele pojawia się problematyka miłości. Bohater darzy szczerym uczuciem niejaką Paulinę, prostą, skromną dziewczynę z nizin społecznych, dla której jest nauczycielem. Mimo to Rafael nie potrafi przestać marzyć o romansie z kobietą z wyższych sfer. Nadzieję na to daje mu poznanie bogatej i pięknej Fedory. Z czasem jednak bohater zaczyna rozumieć, że Fedora jedynie go kokietuje, ale on sam nie ma szans na romans z nią, zaś kobieta to zwykła materialistka. Jednak Paulina nie odpowiada jego oczekiwaniom. Rafael okazuje jej miłość dopiero wtedy, gdy dziewczyna się bogaci po powrocie jej zaginionego ojca. Wtedy jednak pragnienia i miłość związane z Pauliną zabijają Rafaela, ponieważ powodują kurczenie się jaszczura. Miłość, której nie cenił, ostatecznie staje się jego prawdziwą zgubą.
W powieści Balzac dość głęboko zajmuje się tematyką śmierci. Zaczyna się ona od planów samobójstwa, jakie ma Rafael, a kończy jego śmiercią w wyniku zniknięcia jaszczura. Spełnianie kolejnych pragnień powoli zabijało Rafaela, można zatem powiedzieć, że ostatecznie zrealizował on swój początkowy plan pozbawienia siebie życia. Śmierć jest czymś, przed czym Rafael ucieka, ale jest ona jednak nieunikniona.
Bez wątpienia jaszczur nie jest zwyczajną skórą i ma on niezwykłe właściwości, co sprawia, że w powieści pojawiają się zagadnienia na swój sposób nadprzyrodzone. Ta tematyka zostaje wykorzystana do przedstawienia mechanizmów rządzących ludzką psychiką i zachowaniem.
Dzieło pokazuje też problematykę materializmu. Rządzi on życiem Rafaela, który odrzuca szczerą miłość Pauliny, gdyż pochodzi ona z niższych sfer, a sam marnuje kolejne pragnienia spełniane przez jaszczura na osiągnięcie bogactwa czy lepszej pozycji społecznej. Chce też romansować z Fedorą, mimo iż wie, że jest ona materialistką. Na swój sposób to przywiązane do rzeczy materialnych rujnuje zatem bohatera powieści.
Aktualizacja: 2025-09-24 12:47:26.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.