„Faraon” to powieść historyczna autorstwa Bolesława Prusa. Autor ukończył ją w maju 1895 roku, a jej pierwszego wydania doczekał się w październiku tego samego roku w formie odcinkowej, na łamach „Tygodnika Ilustrowanego”. Dzieło przedstawia losy żyjącego w starożytnym Egipcie faraona, Ramzesa XIII, w młodym wieku obejmującego tron upadającego państwa pozostałego po rządach jego ojca. Ramzes próbuje ograniczyć władzę kapłanów w kraju oraz dąży do wprowadzenia ważnych reform społecznych, jednocześnie zmagając się z działającym przeciwko niemu arcykapłanem Herhorem. Prus przedstawił dramatyczne dzieje młodego władcy, który wierzył, że jest w stanie realnie zmienić swoje państwo na lepsze.
Spis treści
Powieść rozpoczyna się od opisu krajobrazu starożytnego Egiptu i jego położenia na mapie świata. Państwo jest położone między dwiema pustyniami, co niekorzystnie wpływa na jego klimat, powodując nieustanne przesuwanie się ziem i zagarnianie przez pustynię obszarów żyznych. Autor opisuje też egipskie obyczaje i rytm życia zależny od rzeki Nil. Poświęca też miejsce na przybliżenie egipskiej państwowości i tego, w jaki sposób funkcjonuje społeczeństwo złożone z kast. Faraon Ramzes XIII panuje już od trzydziestu lat. Na swojego następcę ostatecznie wyznaczył swojego syna. Rada kapłanów tłumaczy młodzieńcowi jego nowe obowiązki i zasady, jakie powinny przyświecać mu podczas bitwy. Raport Ramzesowi składa arcykapłan, minister wojny i zarazem jedna z najniebezpieczniejszych osób w królestwie, czyli Herhor.
Ramzes ma poprowadzić bitwę, by uzyskać pozycję dowódcy korpusu. Przygotowuje zatem do tego swoje pułki, szykuje się do walki, ale ich przemarsz przerywa spotkanie dwóch świętych skarabeuszy na drodze. Dowódca z tego powodu odmawia dalszego ruszenia w drogę. Ramzes rozwiązuje to, mianując dowódcą mężczyznę z Grecji, Patroklosa. Podczas dalszego marszu wojska ponownie napotykają przeszkodę, w postaci kanału kopanego przez starego parobka, który w ten sposób chce odzyskać niezależność dla siebie i bliskich. Ma bowiem doprowadzić wodę do gospodarstwa. Chłop błaga o zostawienie kanału, ale wojsko go zasypuje. Potem mężczyzna ten wiesza się na drzewie po tym, jak lata jego pracy zniszczono w ciągu chwili. Ramzes rozmawia w trakcie marszu z Tutmozisem na temat ograniczenia wpływu kapłanów w państwie. W trakcie drogi spotyka Żydówkę o imieniu Sara, która ostrzega ich przed właścicielem tych ziem. Ramzes zostaje przez nią zauroczony i chce odkupić ją od jej ojca.
Dochodzi do bitwy, zaczynają się walki. Ramzes i Grecy nacierają na wroga. Ramzes odnosi zwycięstwo, po czym przepełniony dumą wraca do Memfis. Po drodze napotyka ciało pobitego niewolnika, któremu wojsko faraona zrujnowało dzieło życia. Ramzesa porusza bardzo los tego wisielca.
Ramzes przekazuje żołnierzom po drachmie w ramach nagrody za dobrą walkę, ale Herhor wskazuje na mnogość błędów taktycznych młodego księcia. W ten sposób Ramzes nie otrzymuje pozycji dowódcy korpusu. Książę czuje się zmuszony do szukania pomocy finansowej u matki, jednak spotyka się z odmową. Ramzes pożycza zatem środki od kapłanów i dzierżawi kilka spośród swoich folwarków. Sara zamieszkuje w jednym z nich. Jednak szybko Egipcjanie oskarżają ją o zatrzymanie wody w Nilu. Sara niemal zostaje ukamienowana, ale ratuje ją przed tym tajemniczy prorok. Woda w Nilu wraca do normalnego poziomu, zatem ludzie przestają prześladować Sarę. Wydarzenie to wzburza Ramzesa do tego stopnia, że nakazał aresztować i przesłuchać uczestników napadu na folwark Sary. Większość zatrzymanych jednak szybko udowadnia swoją niewinność i Ramzes pozwala ich wypuścić.
W trakcie przebywania na folwarkach i doglądania ich książę odkrywa, że chłopi są bardzo brutalnie traktowani, zwłaszcza w przypadku ściągania z nich podatków. Następca tronu szybko dochodzi do wniosku, że to wszystko jest winą kapłanów, którzy na pierwszym miejscu stawiają zysk ekonomiczny.
Któregoś dnia Ramzes XII udaje się do Teb, by podziękować bogom za przywrócenie wody w Nilu i uzdrowienie rzeki. Na ten czas władzę przekazał Herhorowi, co zdenerwowało jego syna, opuścił zatem pałac i zamieszkał na kilka miesięcy z Sarą w jednym z folwarków. W tym czasie na Nilu spotkał się ze swoją matką i Herhorem. Usłyszeli oni śpiewaną przez Sarę pieśń i oskarżyli ją o to, że to pieśń egipska wykradziona przez Żydów i zaczęli naciskać na Ramzesa, by rozstał się z kochanką. Herhor poinformował księcia o tym, że Sara jest w ciąży, o czym nawet ona sama jeszcze nie wiedziała.
Po powrocie faraona do Egiptu mianował on syna namiestnikiem Dolnego Egiptu, a także dowódcą Menfi. Powierzył mu też dowiedzieć się, dlaczego królewskie dochody nieustannie się zmniejszałją. W tym celu młody Ramzes udał się w podróż po licznych prowincjach, gdzie przyglądał się życiu swoich poddanych i rozważał, co wpływa na ich życie, w zależności od ich klasy społecznej.
Pewien kapłan wprowadził księcia w tajniki zasad, jakimi rządzi się państwo i dzięki którym funkcjonowało. W tym czasie urodził się syn Sary i Ramzesa. Do tego czasu książę znalazł sobie nową kochankę, fenicką kapłankę o imieniu Kama. Mianowano go naczelnym wodzem i najwyższym władcą prowincji. Jako następca tronu zwołał naradę. W jej trakcie oskarżył kapłanów o układy z Chaldejczykami, przez co uczynił sobie z nich wrogów. Książę stanął też do walki z Libijczykami. W tym czasie kapłani zarządzili wymordowanie libijskich jeńców, co zwiększyło nienawiść tego narodu do władcy. W trakcie walk Ramzes otrzymuje informację dotyczącą poważnej choroby jego ojca. Porzuca bitwę i wyrusza do Memfis, ale dociera zbyt późno, gdyż ojciec umiera.
Ramzes XIII zostaje nowym faraonem. Po okresie żałoby rozpoczęto przygotowania do objęcia przez niego tronu. Świeżo upieczony król szybko zaczął wcielać poważne zmiany w funkcjonowaniu państwa. Nie podobały się one kapłanom, którzy podporządkowali sobie poprzedniego faraona. Zaczęli zatem straszyć Ramzesa duchem jego zmarłego ojca.
Faraonowi udaje się znaleźć sprzymierzeńca w jednym z arcykapłanów Samentu, ale pozostali kapłani szykują przeciw niemu naradę przedstawicieli wszystkich stanów społecznych. W jej trakcie Ramzes miał poprosić o dostęp do skarbów ukrytych w Labiryncie, by rozwiązać problem pustego skarbca. Wielu kapłanów już wtedy spiskowało przeciw faraonowi. Herhor zajmował się też podjudzaniem ludności egipskiej przeciw Ramzesowi XIII. Lud, wcześniej zakochany w nowym władcy, powoli zaczynał tracić wiarę w jego moc i legenda faraona zanikała wśród poddanych. Z tego powodu ostatecznie zostaje ugodzony sztyletem, w wyniku spisku uknutego przez dworzan. Ramzes XIII umiera. Władzę obejmuje po nim Herhor, jako nowy faraon, poślubia jego matkę i zasiada na tronie, rozpoczynając nową dynastię.
Wstęp. Wstęp pozwala Prusowi przedstawić krainę, w której rozgrywa się dalsza akcja powieści. Leży ona między Pustynią Libijską i Arabską. Miejsce to wyróżniają szczególne warunki klimatyczne - od nich zależne jest funkcjonowanie ludu. To także informacje dotyczące tego, jak wyglądała codzienność starożytnych Egipcjan. Prus ukazuje ich zwyczaje, obowiązki i przyzwyczajenia. Rytm życia tego społeczeństwa wyznaczają jednak przede wszystkim wylewy Nilu. Prus kreśli także stosunki społeczne i to, na jakich zasadach działa państwo egipskie.
Rozdział pierwszy. Bohaterem powieści jest syn panującego faraona, Ramzes XIII. Jego matka to królowa Nikotris. Chłopak zostaje wybrany na następcę tronu, mimo że jest najmłodszy spośród braci. Obok powrotu do Tebów bożka Chonosu, jest to jedno z dwóch obchodzonych wtedy świąt. Mianowanie następcy to bardzo ważne wydarzenie dla społeczeństwa. Zwołanej w tym celu radzie przewodził arcykapłan Herhor. Ramzes poprosił ojca o mianowanie go dowódcą korpusu Menfi. W tym celu jednak musi zwyciężyć podczas manewrów wojskowych w okolicy Pi-Bailos. W jednym z oddziałów jest właśnie Herhor, który ma zdać faraonowi relację z poczynań młodego księcia. Do obozu kieruje się również jego sztab. Ramzes gromadzi zatem swoje oddziały, a także machiny wojenne i wyrusza na spotkanie sił wiedzionych przez generał Nitagera. Ramzes osobiście dowodzi swoimi siłami w trakcie walki. W pewnym momencie podczas przemarszu na drodze żołnierze znajdują dwa święte skarabeusze. Z powodu obecności tych świętych zwierząt rozważana jest zmiana trasy, ale ostatecznie Ramzes zarządza dalszy przejazd wybraną drogą. Książę opuszcza wtedy oddział.
Rozdział drugi. Okazuje się, że skarabeusze to nie jest jedyna przeszkoda na drodze, jaką napotykają oddziały Ramzesa. W wąwozie, przez który się przeprawiają, napotykają kanał. Kopał go stary niewolnik przez ponad dziesięć lat swojego życia. Robił to, ponieważ jego pan obiecał mu wolność, jeśli w ten sposób doprowadzi on wodę kanałem. Chłop błagał zatem żołnierzy i Herhora o to, by nie zakopywano dzieła jego życia. Niestety w odpowiedzi chłopa pobito, a kanał zasypano.
Rozdział trzeci. Ramzes rozmyśla nad władzą kapłanów w państwie i ich wpływem na losy całego społeczeństwa. Planuje zmienić ten porządek, kiedy już zasiądzie na tronie. Rozmawiając na ten temat z Tutmozisem, spotyka Żydówkę o imieniu Sara. Ramzes zdjął medalion, zdradził swoją tożsamość i oznajmił Sarze, że odkupi ją od jej ojca. Potem wrócił do swojego sztabu.
Rozdział czwarty. W obozie Herhor oznajmia Ramzesowi, że ich siły zostały odcięte przez wojska Nitagera. Wywołało to ogromną wściekłość Ramzesa. Rozkazał zaatakować i wraz z oddziałem składającym się z Greków sam też ruszył do walki. Udało mu się zwyciężyć. Ramzes odniósł zatem prawdziwy sukces. Manewry uznano za zakończone. Nawet Nitager z szacunkiem mówił o dokonaniach Ramzesa. Młody książę wraz ze swymi oddziałami wraca do Memfis. Po drodze zauważa ciało niewolnika wiszące na drzewie. Popełnił on samobójstwo po zasypaniu jego kanału. Bardzo mocno wpływa to na młodego następcę tronu. Herhor za to wydaje rozkaz pobicia Eunany.
Rozdział piąty. Po zwycięstwie książę wraca do Memfis. Tam obiecuje, że każdy żołnierz, który brał udział w walkach, zostanie wynagrodzony. Mają oni otrzymać po jednej drachmie. Nie podoba się to Herhorowi. Zdaje on w zemście raport faraonowi Ramzesowi XII, w którym opowiada o licznych błędach, jakie książę popełnił w trakcie dowodzenia oddziałami. Z tego powodu faraon decyduje, by nie mianować syna dowódcą korpusu. Przez to książę nie może dotrzymać złożonej żołnierzom obietnicy, czuje się tym zawiedziony. Próbował prosić matkę o pomoc, ale jej nie uzyskał. Tymczasem Tutmozis oznajmia, że dla Ramzesa wykupił Sarę. Ramzes zastanawia się nad pożyczeniem pieniędzy od Fenicjan. Ramzes i Tutmozis słyszą w ogrodzie tajemnicze głosy.
Rozdział szósty. Faraon rozmawia z generałami na temat zachowania Ramzesa w trakcie przeprowadzonych przez niego manewrów. Ci chwalą dokonania młodego faraona, jego odwagę oraz niezwykłą waleczność na polu bitwy. Mimo to Herhor wciąż utrzymuje, że Ramzes nie sprawdził się w trakcie dowodzenia. Nie może zatem zostać dowódcą, mimo swoich zalet.
Rozdział siódmy. Ramzes widzi się z matką i rozmawia z nią o Sarze. Kobieta radzi mu, by odsunął od siebie Żydówkę. Nikotris także chwali kapłanów, ich mądrość i rozsądek, zaznacza, jak wiele uczynili oni dla Egiptu. Ostrzega syna przed Fenicjanami i odradza pożyczanie od nich pieniędzy. Gdy Ramzes wychodzi, kobieta słyszy jakiś głos.
Rozdział ósmy. Młody książę pożycza jednak pieniądze od Fenicjanina, Dagona, w zamian za dzierżawę kilku folwarków, które oddaje mężczyźnie.
Rozdział dziewiąty. Sara zaczyna mieszkać w folwarku, który otrzymuje ona od Ramzesa. Jednak w tym czasie opóźnił się przypływ Nilu. Ludność egipska obwiniła Żydówkę o zatrzymanie wody w rzece.
Rozdział dziesiąty. Niechęć do Sary nasila się w związku z sytuacją na rzece. Doprowadza to nawet do ataku na jej dom. W wyniku tego dziewczyna zostaje ugodzona kamieniem w czoło. Grozi jej ukamienowanie. Wtedy w obronie Żydówki stanął tajemniczy kapłan, człowiek z ogoloną głową i ubrany w skórę pantery. Tłumaczy on ludziom, że nie jest to możliwe, by jedna kobieta wpłynęła na decyzje bogów. Akurat kiedy przemawia, na Nilu zaczyna przybywać wody. Zapomniano o Sarze, ludzie pobiegli do rzeki. Na łodzi przybywa Ramzes, który jest zaskoczony zachowaniem tajemniczego mężczyzny. Początkowo książę chciał zabić oprawców Sary, ale Tutmozis go od tego odwodzi.
Rozdział jedenasty. Rozpoczyna się śledztwo w sprawie napadu na folwark zamieszkiwany przez Sarę. Trwało ono cały miesiąc. Sam Ramzes udawał się do więzienia, gdzie przesłuchiwał osadzonych. Z czasem zrozumiał, że ci ludzie są niewinni i zapragnął ich uwolnić. Okazało się bowiem, że na miejscu zdarzenia znaleźli się przypadkowo i nie ośmieliliby się podnieść ręki na własność swojego księcia. Ramzes chce ich ułaskawić, ale okazuje się, że nie ma do tego prawa. Pewien głos wśród drzew doradza mu, że będzie to możliwe, jeśli dozorca folwarku odstąpi od sprawy. Dzięki temu oskarżeni zostają uwolnieni z aresztu, a sprawa zostaje rozwiązana.
Rozdział dwunasty. Kiedy sprawa napadu na folwark jest już umorzona, Ramzes decyduje się, by odwiedzić chaty ubogich poddanych. Chciał też odnaleźć tajemniczego kapłana, zatem pływał po Nilu łodzią w jego poszukiwaniu. Przy okazji obserwuje, jak wygląda życie najuboższych. Staje się świadkiem tego, jak chłopi są bici. Chodzi bowiem o odebranie podatku dla Dagona, co urzędnicy robią siłą. Zabierano dzieci, kiedy kogoś nie było stać na opłaty. Ramzes szybko zrozumiał, że ciemiężenie chłopów ma wiele wspólnego z władzą kapłanów. Obwiniał ich zatem o całe zaobserwowane zło.
Rozdział trzynasty. Ramzesowi nie udaje się odnaleźć tajemniczego kapłana, który obronił Sarę przed wściekłym tłumem. Jednak jego wyprawy przynoszą mu zupełnie inne korzyści. Wśród ludu zaczynają bowiem krążyć legendy na temat dobroci i łaski następcy tronu. Tymczasem Dagon traci łaskę Ramzesa. Z tego powodu odwiedza on Sarę i prosi ją o wstawienie się za nim u księcia. Dziewczyna jednak nie godzi się na tę propozycję. Dagon chce inaczej przebłagać młodego następcę tronu i przysyła mu fenicką kapłankę. Tak odzyskuje przychylność Ramzesa.
Rozdział czternasty. Faraon Ramzes XII udaje się do Teb, by tam podziękować za wylew Nilu. Na czas jego nieobecności to Herhor zostaje jego namiestnikiem i przejmuje najważniejsze obowiązki w państwie. Powoduje to gniew młodego księcia, zatem przenosi się on do folwarku, w którym mieszka Sara. Spędza tam kilka miesięcy. Dowiaduje się też o tym, jakie pogłoski krążą na jego temat wśród prostego ludu. Zaczyna obawiać się, że zostanę uznany za zdrajcę. Rozmawia z Sarą i przez to zaczyna zdawać sobie sprawę, że w jego folwarku pracują wyłącznie Żydzi.
Rozdział piętnasty. Książę zakazuje szerzenia plotek na temat tego, jak będą w przyszłości sprawowane jego rządy. Sara zaczyna czuć się zazdrosna o uczucia księcia.
Rozdział szesnasty. Życie na folwarku zaczyna nudzić młodego księcia. W tym czasie zajmuje się obserwowaniem Żydów, którzy zamieszkują w domu Sary. Niekiedy na Nilu pojawia się łódź z Herhorem i matką Ramzesa, królową Nikotris. Któregoś dnia Ramzes wypływa im naprzeciw, a towarzyszy mu Sara. W trakcie tego spotkania Sara zaczyna śpiewać pieśń, a Herhor twierdzi, że to tajemna pieśń wykradziona Egipcjanom przez Żydów. Wraz z matką Ramzesa zadecydował, że rozstanie tej pary jest konieczne. Kapłan oznajmił też, że Sara jest w ciąży, chociaż jeszcze ona sama nawet o tym nie wie.
Rozdział siedemnasty. Młodego księcia coraz bardziej ogarnia tęsknota za życiem w pałacu. Nudził się i męczyła go choroba. Wtedy przybywa Tutmozis i powiadamia Ramzesa o powrocie faraona. Władca pragnie, by syn powitał go w pałacu. Z tego powodu książę opuszcza folwark swojej kochanki. Kiedy Ramzes spotyka się z ojcem, ten wita go bardzo czule i mianuje dowódcą Menfi oraz namiestnikiem Dolnego Egiptu. Faraon chce także, by jego syn znalazł przyczynę coraz to zmniejszających się dochodów państwa. W ten sposób Ramzes ma udać się w podróż przez prowincje Egiptu.
Rozdział osiemnasty. Nowe obowiązki bez reszty pochłaniają Ramzesa, a Herhor tłumaczy mu, w jaki sposób funkcjonują struktury biurokracji. Wszystko to ma przygotować Ramzesa na podróż przez prowincje i rozwiązanie problemu pustego skarbca. Książę dowiaduje się także, że Sara jest z nim w ciąży.
Rozdział dziewiętnasty. Do fenickiego zajazdu „Pod Okrętem” przybywa tajemniczy Phut. Kapłanka nakazuje mu zjawić się w domu „Pod Zieloną Gwiazdą”. Przybysz jest także śledzony przez Fenicjan.
Rozdział dwudziesty. Tajemniczy Phut udaje się do świątyni Seta. Na jaw wychodzi, że to kapłan chaldejski, Beroes. Spotyka się on w podziemiach świątynnych razem z Herhorem, Mefresem i Pentuerem. Wszyscy decydują tam o zawarciu układu dotyczącego podpisania traktatu z Asyrią.
Rozdział dwudziesty pierwszy. Młody książę ostatecznie wyrusza w swoją podróż. Tłum licznie go wita, jednak ludzie są zmuszeni do zbierania się na brzegach Nilu. Tymczasem nomarcha nimesu Aa pokazuje Ramzesowi swoją prowincję. Tam książę jest przekonywany, że jedynymi pożytecznymi poddanymi są arystokraci. Nomarcha tłumaczy też, że państwo ubożeje, ponieważ pustynia zajmuje żyzne grunty. Ramzes wciąż jednak nie ma jednoznacznej odpowiedzi, dlaczego kraj staje się coraz biedniejszy.
Rozdział dwudziesty drugi. Ramzes kontynuuje swoje poszukiwania odpowiedzi na pytanie o problemy Egiptu. Postanawia dowiedzieć się od Mefresa, co może być tego przyczyną. Dwór następcy przenosi się do nomesu znanego jako Hak, a Ramzes poleca Tutmozisowi, by udał się on do Sary.
Rozdział dwudziesty trzeci. Ramzes przybywa do nomesu Hak, gdzie zostaje mu przedstawiony raport na temat prowadzenia prowincji. Nomarcha źródła nieszczęść Egiptu upatruje w obecności cudzoziemców w państwie. Mentezufis mówi mu, że tylko człowiek pobłogosławiony przez bogów może posiąść taką wiedzę. Mądrość państwowa jest bowiem boską tajemnicą. Kapłan wysyła zatem księcia do świątyni. Książę obawia się, że kapłani próbują go skierować w stronę religii, jak uczynili to wcześniej z jego ojcem.
Rozdział dwudziesty czwarty. Tutmozis wraca z wieściami na temat tego, że dziecko Sary ma być chłopcem. Ramzes kontynuuje podróż i przenosi się do nomesu Ka. W trakcie przejazdu pewien mężczyzna rzuca się pod koła wozu następcy tronu. Zostaje zorganizowana uczta, którą z kolei przerywa wtargnięcie Bakury. W nocy dochodzi do otrucia robotnika. Ramzes spotyka się potem z innymi robotnikami. Jego kochaną zostaje Abeb, córka normarchy.
Rozdział dwudziesty piąty. Dagon i Hiram spotykają się w Memfis. Informacja o traktacie między Egiptem i Asyrią dochodzi do Fenicjan, którzy są przerażeni tą wieścią. Na mocy tego układu Fenicja ma trafić pod władzę Asyrii. Fenicjanie mają zatem zamiar podesłać księciu fenicką kochankę, by w ten sposób zacząć na niego wpływać.
Rozdział dwudziesty szósty. Książę postanawia udać się do świątyni Hator. Tam odczuwa dotyk niewidzialnych dłoni. Reszta czasu upływa mu na modlitwie. Poznaje też szkoły działające przy świątyni.
Rozdział dwudziesty siódmy. Pentuer także przybywa do świątyni. W trakcie nabożeństwa zaczyna opowiadać o przyczynach nieszczęść, które nękają państwo egipskie. Jako jego źródła wskazuje między innymi zmniejszającą się liczbę mieszkańców kraju, zmniejszające się zasoby finansowe faraona i niedostatecznie rozbudowaną armię.
Rozdział dwudziesty ósmy. Pentuer nadal rozwodzi się nad tym, jak nieszczęśliwy jest egipski lud. Mówi między innymi o biedzie, o wyzyskiwaniu ludu, o wpływach cudzoziemców, którzy niewolą naród egipski pożyczkami na wysoki procent, których chętnie udzielają. Młody następca powoli zaczyna postrzegać wojnę jako rozwiązanie problemów w Egipcie. Pentuer wspomina jeszcze o pustymi zabierającej żyzne tereny i o tym, że wojna nie jest rozwiązaniem - lepiej bowiem jest wypędzić Fenicjan z kraju, by nie dorabiali się na nieszczęściu Egipcjan.
Rozdział dwudziesty dziewiąty. Następnie Ramzes trafia do nomesu Habu. Tam trafia do niego informacja, że jego skarbiec opustoszał. Wtedy to książę postanawia zwrócić się do Fenicjan z prośbą o pożyczkę. Od Dagona dostaje poradę, by porozmawiać z Hiramem.
Rozdział trzydziesty. W trakcie rozmowy Hiram przekazuje Ramzesowi informację o tajnym układzie, jaki został zawarty między arcykapłanami a Beroesem. Ramzes jest zdania, że dla Egiptu to prawdziwie haniebne rozwiązanie. Zaczyna dostrzegać, że celowo usunięto go z pałacu królewskiego, daleko od ojca. Dzięki temu nie miał o niczym pojęcia. Pożycza u Hirmama sto talentów, a kapłani próbują odwieść księcia od wojny.
Rozdział trzydziesty pierwszy. Następne swoje kroki Ramzes kieruje w stronę świątyni Astoreth, by tam naocznie przekonać się o cudach, jakie czynią kapłani. W pewnym momencie w komnacie udaje mu się dostrzec człowieka, który go łudząco przypomina. Fenicjanie realizują swój zamiar i zapoznają Ramzesa z kapłanką fenicką o imieniu Kama. Następca tronu zakochuje się w podstawionej kobiecie. W tym czasie Sara rodzi mu syna. Ramzes traci nią zainteresowanie, a mimo to kobieta prosi go o zachowanie ostrożności i strzegł się kapłanki, ponieważ to wywróżyła jej stara opiekunka. Książę sądzi jednak, że kobieta majaczy z powodu gorączki.
Rozdział trzydziesty drugi. Sargon przybywa do Pi-Bast. Wieczorami Ramzes w tajemnicy wymyka się pod pałacyk, w którym przebywa Kama. Marzy o niej, równocześnie obserwując wielbicieli kobiety. Także Sargon stara się zdobyć względy kapłanki.
Rozdział trzydziesty trzeci. Kapłanka Kama zwierza się Ramzesowi z tego, że Sargon ma zamiar wykupić ją od kapłanów. W tym czasie do miasta przybywa Sara wraz z małym synkiem. Dziecko wzbudza u księcia prawdziwy zachwyt. Ramzes dostaje też zaproszenie na igrzyska odbywające się w świątyni Astoreth. W czasie wydarzenia Kama rozmawia z Asyryjczykiem, co wzbudza w księciu zazdrość. Zostaje on też upokorzony przez Sargona, któremu udaje się pokonać byka.
Rozdział trzydziesty czwarty. Księciu udaje się złożyć wizytę Kamie. Kapłanka chce go przekonać, by wstawił się za Fenicjanami i nie pozwolił, by ich kraj został oddany pod wpływy Asyrii. W tym czasie Sargon zostaje posłem. Kamę odwiedza Lykon. Pragnie namówić dziewczynę, by ta uciekała z Egiptu.
Rozdział trzydziesty piąty. Sara nadal próbuje wpłynąć na Ramzesa. Namawia go i prosi, by zrezygnował on z wizyt u Kamy. Wierzy ona w przepowiednię, według której Sara zginie wraz z synem właśnie przez fenicką kapłankę. Ramzes dowiaduje się od Mentezufisa, że Sargon działa jako poseł i chce złożyć księciu hołd. Poseł asyryjski przybywa zatem do niego, a Ramzes czuje, jak rośnie jego nienawiść do narodu asyryjskiego.
Rozdział trzydziesty szósty. Dochodzi do napaści na Sargona. Poseł wierzy, że wśród napastników znajdował się sam Ramzes. Asyryjczyk przekazuje kapłanom informację, że książę dowiedział się o zawartym układzie i traktacie. Zdumiewa to kapłanów egipskich, ale zobowiązują się do utrzymania tych postanowień, nawet jeśli ceną za to miałoby być życie.
Rozdział trzydziesty siódmy. Arcykapłani chcą sprawdzić, ile Ramzes wie o ich zamiarach, z tego powodu opowiadają mu o traktacie z Asyrią. Książę informuje ich, że takie postępowanie oznaczałoby zdradę państwa. Tutmozis informuje następcę tronu o chorobie jego ojca. Sara postanawia ostrzec Ramzesa przed Hiramem. Książę z kolei udaje się do Kamy. Pragnie z nią ustalić, czy to Lykon stoi za pobiciem Sargona. Hiram zdradza Ramzesowi, że Fenicjanie wyrazili zgodę na to, by kapłanka Kama została jego kolejną kochanką.
Rozdział trzydziesty ósmy. Fenicjanie oddają Kamę Ramzesowi. W tym czasie faraon pragnie, by syn złożył mu raport ze swojej podróży. Hiram przekazuje też księciu pergamin w złotej puszce, na którym znajdują się podpisy ważnych Fenicjan. Kama zostaje zwolniona ze swoich ślubów, ściągnięta jest z niej także klątwa niebios. Musi wyrzec się swojego kapłańskiego imienia. Tutmozis udaje się do Memfisu w imieniu Ramzesa. Tam Kama zostaje przez niego uprowadzona. Kama oznajmia Ramzesowi, że jego syn jest Żydem i nosi imię Izaak. Wściekły Ramzes udaje się do Sary, gdzie dowiaduje się, że Kama go nie okłamała. Książę wypędza zatem Sarę do budynku przeznaczonego dla niewolników. Czyni ją też służebnicą Kamy. Jednak gdy dowiaduje się, że Kama uderzyła jego byłą kochankę, przenosi Żydówkę do osobnej izby.
Rozdział trzydziesty dziewiąty. Te wydarzenia sprawiają, że Kama boi się o swoje życie. Wypomina Ramzesowi, że Sara ponownie wróciła do jego łask. W Memfis faraon podpisuje wstępne porozumienie z Asyrią i zwalnia najemnych Libijczyków. Ramzes przywraca Sarze jej przywileje, a Fenicjanka przeklina syna następcy tronu.
Rozdział pierwszy. W tym czasie bandy pochodzące z Libii zaczynają znacznie zagrażać Egiptowi i jego mieszkańcom. Kapłani Mefres i Mentezufius przybywają do Ramzesa, by zawiadomić go, że został wybrany naczelnym wodzem. Książę zaczyna kpić z pobożności Mefresa. Kapłani chcą wiedzieć więcej na temat działań podjętych przez księcia, gdy opuścił on świątynię Hator. Książę zwołuje też naradę wojenną, w trakcie której zarzuca kapłanom, że wchodzą w układ z Beroesem.
Rozdział drugi. Książę zaczyna przygotowywać swoje wojska do wojny, a Kama choruje. Lykon z kolei planuje zamordowanie księcia. Zamiast tego Fenicjanka podpowiada mu, by zabił raczej syna Sary. Grek faktycznie morduje chłopca i potem uprowadza kapłankę. Ramzes nie ma o niczym pojęcia. Opuszcza zatem miasto wraz z wojskiem. Zaczynają się przesłuchania, z których wynika, że to Ramzes zabił własne dziecko. Lykon jest bowiem niezwykle podobny do młodego księcia. W obliczu takich oskarżeń Sara bierze winę na siebie. Zostaje jednak schwytana Kama, a po jej przesłuchaniu na jaw wychodzi, że to Lykon zabił chłopca. Po schwytaniu Grek zostaje przekazany w ręce kapłanów. Sara poznaje prawdę na temat śmierci swojego dziecka i umiera. Rozpacza bowiem, że nie ochroniła syna. Okazuje się też, że Kama jest zarażona trądem, przez co zostaje wysłana do specjalnego obozu.
Rozdział trzeci. Ramzes prowadzi wojnę z Libią, a Herhor liczy, że te działania zajmą księcia przez następne kilka lat. Musawasa, książę libijski, wypowiada wojnę Egiptowi, ponieważ wierzy, że to kraj biedny i osłabiony. Ramzes gromadzi swoje wojska w okolicy blisko Jezior Sodowych. Planuje odciąć wrogów od ich ojczyzny, by zostali oni na pustyni, narażeni na głód i upały.
Rozdział czwarty. Ramzes czyni Pentuera swoim doradcą. Mężczyzna dołącza bowiem do jego oddziałów. Pentuer wcześniej bronił Sarę przed napadem. Kapłan poprzysiągł swoją wierność władcy. Toczą się kolejne walki z Libijczykami, a Ramzesowi udaje się ich zwyciężyć. Wódz przeciwników, Tehenna, zbiega z pola bitwy, zatem Ramzes rusza za nim w pościg. Mentezufis nieustannie pozostaje w kontakcie z Herhorem, ale ten nakazuje, by zostawić księciu pełną swobodę działania i podejmowania decyzji.
Rozdział piąty. Ramzes ostatecznie rozpoznaje w Pentuerze kapłana, który wielokrotnie pomagał jemu i Sarze. Księciu udaje się dogonić i pochwycić zbiegłych Libijczyków. Wtedy nadchodzi Tyfon, czyli burza piaskowa. Pentuer oficjalnie staje się doradcą Ramzesa. Zaczyna zatem doradzać następcy tronu, jakie działania polepszyłyby los zwykłych ludzi żyjących w Egipcie. Wyznaje też, że służy ramzesowi, ponieważ bogowie zdradzili mu, że tylko on jest w stanie pomóc ludności egipskiej. Orszak księcia spotyka na swojej drodze lwa.
Rozdział szósty. Po walkach Ramzes powraca do swojego obozu, gdzie Mentezufis wydaje rozkaz wymordowania wszystkich jeńców. Chce w ten sposób sprawić, by znienawidzono Ramzesa. Libijczyny wracają do obozu zwycięzców, by prosić ich o łaskę dla siebie. W nocy okazuje się, że w tajemniczych okolicznościach ginie Patrokles, dowódca pułków greckich. Nadchodzą posłowie libijscy. Książę podejrzewa, że za śmiercią Patroklesa stoją kapłani. Ramzes słyszy głos przepowiadający mu, że zostanie faraonem.
Rozdział siódmy. Musawasa postanawia złożyć Ramzesowi hołd. Pentuer dostarcza następcy tronu wiadomość o śmierci Sary i jej syna. Ramzes pogrąża się w rozpaczy i płacze po tych wieściach. W nocy do wąwozu docierają zrozpaczeni Libijczycy, a książę pilnuje porządku. Przybywa książę libijski i błaga Ramzesa o okazanie litości. Oficerowie greccy proszą o pochowanie Patroklesa zgodnie z ich obyczajami.
Rozdział ósmy. Ramzes dowiaduje się od arcykapłana Mentezufisa wiele na temat tego, jak wygląda egipska tradycja związana z wyprawianiem pogrzebów. Ramzes wciąż rozpacza po śmierci kochanki i dziecka, dopytuje się o szczegóły pogrzebów. Wydaje się odmieniony. Tutmozis wyjawia, że Lykona schwytano i oddano kapłanom. Arcykapłan zapewnia, że nie minie go sprawiedliwa kara. Grecy zajmują się przygotowaniem pochówku dla Patroklesa.
Rozdział dziewiąty. Faraon każdego dnia musi podołać wielości obowiązków. Ramzes XII zaczyna jednak podupadać na zdrowiu i chorować. Władca jest już jednak zmęczony swoim życiem i pragnie umrzeć. Beroes przybywa i oznajmia, że faraon może wyzdrowieć, jeśli znajdzie się osoba, której modlitwy dotrą do tronu Amona. Ramzes XII pełnił swoją funkcję przed ponad trzydzieści lat i czuje się już tym wyczerpany. Na twarzy miał wypisaną boleść, niekiedy nawet omdlewał. Lekarze nie stwierdzili u niego żadnej choroby, ale faraon czuł, że nadchodzi jego kres. To denerwowało kapłanów, którzy manipulowali Ramzesem XII tak, jak tego chcieli i obawiali się, że z jego następcą to się nie uda. Leczono faraona różnymi niekonwencjonalnymi metodami.
Rozdział dziesiąty. Książę w swoim obozie otrzymuje rozkaz, by jak najszybciej wracał do Memfisu. Następca tronu domyśla się, że z jego ojcem dzieje się coś niepokojącego. Ramzes dyskutuje też z Pentuerem na temat piramid Cheopsa, Khefrena i Mykerina. Pentuer wspomina, że ludzie nie podziwiają majestatu budowli, ale pamiętają za to cierpienie towarzyszące ich budowaniu. Kapłan słyszy pieśń, która opłakuje zmarłego faraona. Wrócił zatem do Ramzesa i pozdrowił go jako nowego władcę Egiptu. Ogłosił to potem reszcie obozu i orszak znowu ruszył w stronę miasta.
Rozdział jedenasty. Ramzes powraca do Memfis, a Herhor wita go, noszą infułę królewską, co wzbudza wściekłość w nowym faraonie. Władca decyduje, że jego zastępcą w pełnieniu religijnych obowiązków ma zostać arcykapłan Set. Ramzes obejmuje zatem rządy w Egipcie, a jego matka, królowa Nikotris prosi syna, by nie prowokował kapłanów do buntu przeciw sobie. Po wkroczeniu do miasta Ramzes udaje się do łaźni i odwiedza fryzjera, a w tym czasie prosty lud świętował, natomiast kapłani drżeli przed tym, co przyniesie im przyszłość. Ramzes każe też Herhorowi tłumaczyć się z tego, dlaczego nosił symbole władzy królewskiej.
Rozdział dwunasty. Nadchodzi pierwszy dzień rządów młodego Ramzesa. Okazuje się, że skarbiec państwa jest praktycznie pusty. Na Ramzesa czeka jego dwór, w tym kapłani i dowódcy wojskowi. Okazuje się też, że Ramzes p[referuje prosty, żołnierski tryb życia, a nie królewskie luksusy. Spotyka się z Herhorem i dyskutuje z nim na temat wojska. Zakończył audiencję tym, że nie podpisze traktatu z Asyrią. Rozmawiał też z najwyższym sędzią o buntach wśród ludzi i wezwał Tutmozisa. Nakazał mu rozdzielić pieniądze między żołnierzy i porozmawiał jeszcze ze skarbnikiem na temat budżetu państwa. Ramzes oburzył się na koszty, jakie generowali kapłani.
Rozdział trzynasty. Na polecenie Ramzesa zostaje zwołana komisja, której celem jest zbadanie tego, jak wygląda sytuacja prostego, ubogiego ludu. Do tego zadania wyznacza Pentuera. Faraon słyszy także głos, który przemawia do niego niczym ojciec. Ten sam głos słyszy królowa i ostrzega syna przed popełnianiem kolejnych błędów. Praca komisji ma polegać na zrozumieniu, co powoduje bunt wśród pospólstwa. Pentuer podpowiada mu liczne rozwiązania, które mają poprawić sytuację prostego ludu. Ostrzegł Ramzesa przed kapłanami, lecz tamten widział w nich główną przyczynę upadku państwa. Znowu słyszy tajemniczy głos, nakazujący mu szanować wolę bogów. O północy budzi go astrolog z informacją o położeniu ciał niebieskich. Królowa Nikotris smuci się, że Ramzes podążą złą drogą.
Rozdział czternasty. Przywołany zostaje opis ostatniego dnia życia faraona Ramzesa XII. Nieboszczyk zostaje przewieziony do dzielnicy zmarłych, gdzie następuje obrzęd przygotowania zwłok najpierw do balsamowania, a potem do pogrzebu władcy. Ramzes XII odszedł po tym, jak poczuł, że jego ciało jest już bezużyteczne. Jego śmierć opłakała królowa Nikotris. Pogrzeb był wystawny. Zwłoki odziano w kosztowne szaty, a na twarzy zmarłego spoczęła złota maska. Ramzes XII spędził trzy miesiące w dzielnicy zmarłych, a potem przeniesiono go do królewskiego pałacu.
Rozdział piętnasty. Po objęciu rządów przez Ramzesa XIII w pałacu rozpoczynają się liczne zmiany. Wśród ludu zaczynają się rozprzestrzeniać pogłoski dotyczące planów nowego władcy. Kapłani decydują o odmówieniu nowemu faraonowi udzielenia pożyczki. Z tego powodu władca decyduje się po raz kolejny zwrócić do Fenicjan w sprawie pieniędzy. W tym czasie Egipt przechodzi żałobę po poprzednim władcy. Ramzes zamieszkał w pałacu wraz ze swoimi generałami, odsunięto kapłanów od wielu spraw. Herhor i Mefres nakazli im jednak wytrwać w tych niesprzyjających okolicznościach. W pałacu znacznie ograniczono wydatki na rozmaite zbytki.
Rozdział szesnasty. Od Hirama wychodzi propozycja, by władca podpisał z Fenicją traktat o budowie kanału, który połączyłby Morze Śródziemne z Czerwonym. Przekazuje mu też wiedzę o krajach, jakie ukrywali przed Ramzesem kapłani. W jego przekonaniu Samentu mógłby pomóc Ramzesowi obalić stan kapłański i ograniczyć jego wpływy. Arcykapłani nie chcą pomagać Ramzesowi, a Dagon traci łaskę młodego faraona. Ramzesowi udaje się poznać Samentu. Hiram błaga Ramzesa, by ten nie próbował radzić się kapłanów. Pokazał też faraonowi liczne, nieznane mu do tej pory wyroby innych ludów. Kapłani feniccy podarowali Ramzesowi pieniądze, co na chwilę odsunęło od niego groźbę bankructwa. Obietnice Samentu dały mu nadzieję na przyszłość.
Rozdział siedemnasty. Mumia Ramzesa XII wyjechała do Teb, a faraon wyruszył za nią w podróż kilka dni później. W trakcie jego przejazdu Ramzes XIII był entuzjastycznie witany przez lud. Władca zwiedza Labirynt, gdzie dowiaduje się o możliwości uzyskania zgody na skorzystanie z tego skarbca. Zakończyły się przygotowania do pochówku Ramzesa XII. W Labiryncie spoczywają także mumie wielu faraonów wraz ze skarbami. Niestety drogę do nich znali jedynie kapłani.
Rozdział osiemnasty. Decyzją Ramzesa zostaje zwołane zgromadzenie, którego celem jest decyzja dotycząca podjęcia skarbów z Labiryntu w celu ratowania państwa. Ramzes odwiedza świątynie Seta i przyjmuje też Eunanę ponownie do swojej armii. Faraon próbuje także samodzielnie odnaleźć drogę do skarbca Labiryntu. Pentuer uświadamia Ramzesa, że kapłani nie pozwolą mu naruszyć skarbca. Do tego zadania zgłasza się też Samentu, ale Ramzes wątpi, czy podoła on misji zgłębienia Labiryntu.
Rozdział dziewiętnasty. Faraon odwiedza kolejne miasta. W szkole przy świątyni Hator otrzymuje informację o zaćmieniu słońca. Przeprowadzony zostaje pogrzeb poprzedniego faraona. Faraona irytuje konieczność rozpalenia kadzideł nad świątynnymi krokodylami. Kapłan wyjaśnia mu konieczność ceremoniału związanego ze zwierzętami. Ramzes wysłuchał też wróżb, jakie przedstawili mu astrologowie. W Tebach poddani wybiegają, by powitać władcę. Pogrzeb Ramzesa XII wymagał wielu ceremoniałów. Na końcu odbyła się uczta.
Rozdział dwudziesty. Skarbiec państwa wciąż świecił pustkami, a świątynie zażądały, by faraon zwrócił im pożyczone mu wcześniej pieniądze. Ramzes chce, by do zgromadzenia wybrano odpowiednich ludzi. Tutmozis pragnie, by faraon w jego imieniu poprosił o rękę córki nomarchy tebańskiego, czyli Hebron. Ramzes próbuje się zająć sprawami państwowymi po pogrzebie swojego ojca. Poddani jeszcze witali go z entuzjazmem. Świątynie jednak odmawiały udzielenia faraonowi dalszego kredytu. Ramzes zrozumiał zatem, że musi stworzyć jakiś plan i potrzebuje do tego swoich najbardziej zaufanych ludzi.
Rozdział dwudziesty pierwszy. Do Herhora przybywa Pentuer. Arcykapłan jest przekonany, że to on nadal rządzi Egiptem, a doradca faraona wyrusza w podróż. W Dolnym Egipcie zaczynają się pojawiać pogłoski dotyczące szaleństwa, a jakie miał popaść młody władca. Kapłan idzie odwiedzić Menesa, czyli astrologa i wynalazcę. Od niego dowiaduje się, że wkrótce nadejdzie zaćmienie słońca.
Rozdział dwudziesty drugi. Tutmozis udaje się zaręczyć z Hebron, ale jego wybranka zamiast tego zakochuje się w młodym faraonie. Przeciwnicy Ramzesa spotykają się w świątyni Amona z arcykapłanami. Wieczorem Ramzes opuszcza swoje komnaty i potajemnie spotyka się z Hebron. Tutmozis zaczyna się domyślać, że to Lykon udaje władcę, wykorzystują swoje do niego podobieństwo. Podejmuje zatem rozmowę z Semem i od tego czasu nikt nie spotyka już więcej Greka.
Rozdział dwudziesty trzeci. Faraon, a wraz z nim jego dwór, wraca do Memfis, gdzie odbywa się następnie zgromadzenie delegatów wszystkich stanów. Ramzes XIII ponosi porażkę. Władca pragnie wywołać bunt i nakazuje jego wybuch wraz z przejęciem świątyń oraz Labiryntu. W tym czasie Samentu odkrywa drogę do skarbu.
Rozdział dwudziesty czwarty. Nadchodzą znaki zapowiadające nieszczęście w Egipcie. Lykon daje znać Mefresowi, że Samentu chce się dostać do Labiryntu. Samentu popełnia samobójstwo, a Mefres i Lykon zostają osądzeni przez dozorców Labiryntu.
Rozdział dwudziesty piąty. Dochodzi do zamieszek w miastach, a ludzie dzielą się na stronnictwa faraona i kapłanów. Kapłani proszą Ramzesa, by ten uratował świątynie. Faraon wierzy w to, że zwycięży, zatem każe przyspieszyć atak na świątynię o trzy dni.
Rozdział dwudziesty szósty. Lud buntuje się i atakuje świątynie, ale kapłani wykorzystują zaćmienie słońca, by poskromić i powstrzymać atakujące ich pospólstwo. Oznacza to klęskę faraona. Tutmozis ma w mieście aresztować arcykapłanów.
Rozdział dwudziesty siódmy. Eunana zabija Tutmozisa, a Mefres namawia Lykona do tego, by zabił Ramzesa XIII. Dozorcy Labiryntu mordują arcykapłana i rozpoczyna się pościg za Lykonem. Ramzes idzie na spotkanie z Hebron, a Lykon rani władcę. Ramzes XIII umiera.
Rozdział dwudziesty ósmy. Herhor obejmuje rządy w Egipcie po śmierci Ramzesa XIII. Bierze ślub z jego matką, królową Nikotris. Arcykapłan zostaje wybrany faraonem. Pentuer odchodzi do Menesa.
Epilog. Pentuer wciąż pamięta o Ramzesie XIII i zastanawia się nad faktem, że szybko lud zapomniał o szlachetnym młodzieńcu. Menes z kolei wieszczy nadchodzący upadek Egiptu.
Aktualizacja: 2025-02-01 06:56:13.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.