„Marta” to pozytywistyczna powieść tendencyjna autorstwa Elizy Orzeszkowej. Pisarka porusza w niej problemy dotyczące współczesnych jej czytelników i czytelniczek. Przedstawia historię Marty, kobiety, która straciła męża, aby zorientować się, że nie ma żadnych umiejętności, jakie pomogłyby jej samodzielnie utrzymać siebie i dziecko. Orzeszkowa zawarła w swoim utworze skomplikowaną problematykę, przedstawiającą szerokie zjawisko dotyczące miejsca kobiety w społeczeństwie.
Spis treści
Problematyka emancypacji kobiet to pierwsza ważna kwestia, jaka pojawia się w powieści Orzeszkowej. Autorka dostrzegała problem uzależnienia ekonomicznego kobiet od mężczyzn. To mężczyźni utrzymywali bowiem rodzinę, tak jak robił to mąż głównej bohaterki, kobieta miała zajmować się domem i dziećmi. Jan nie zadbał jednak o przyszłość żony i córki; nie gromadził środków, z których mogłyby one korzystać po jego śmierci. Gdy Jan umiera, Marta zostaje sama, bez pieniędzy, bez pracy i bez umiejętności potrzebnych do jej podjęcia. Orzeszkowa dostrzegła, jak trudna jest sytuacja kobiet, którym nikt nie zapewniał wykształcenia - nie miały one żadnego potwierdzenia swoich umiejętności, a na dodatek były one ograniczone do absolutnych podstaw. Główna bohaterka trochę mówi po francusku, trochę rysuje, trochę zna się na muzyce, ale w niczym nie jest biegła, nie posiada także udokumentowanego potwierdzenia swoich umiejętności. Została bowiem wychowana i przygotowana do wyjścia za mąż i zajmowania się domem. Po śmierci męża nie jest też w stanie nawet sama pójść po bułki i mleko dla córki. Orzeszkowa zdiagnozowała zatem problem dręczący tę grupę dobrze urodzonych kobiet, którym nie przeznaczono żadnego innego losu poza byciem żoną i matką.
Problematyka życia w biedzie to kolejna poruszona kwestia. Orzeszkowa pokazuje, jak łatwo z dnia na dzień popaść w nędzę, nawet jeśli wcześniej żyło się we względnym dostatku. Wystarczy jedno nieszczęśliwe wydarzenie życiowe, takie jak śmierć osoby utrzymującej rodzinę, by stanąć na granicy ubóstwa, tak jak główna bohaterka. Znalezienie pracy, która pozwoli na samodzielne utrzymanie, jest bardzo trudne dla kobiety, zwłaszcza jeśli dodatkowo opiekuje się ona dzieckiem i nie dysponuje jakimś błyskotliwym talentem. Jak dowodzi powieść, nędza grozi nawet osobom dobrze sytuowanym - Marta dorastała w dostatniej, szlacheckiej rodzinie, a jej mąż stosunkowo dobrze zarabiał. Wszystko to jednak szybko uległo zmianie.
Orzeszkowa ukazuje też takie kwestie jak problematyka pracy zawodowej. Mężczyźni w jej powieści mogą znaleźć pracę bez trudu, są preferowani na wielu stanowiskach, z łatwością się kształcą i samodzielnie utrzymują. Przed kobietami większość ścieżek zawodowych jest zamkniętych już ze względu na samą płeć. Orzeszkowa zwraca zatem uwagę na absurd tej sytuacji i na tę rażącą niesprawiedliwość społeczną.
Problematyka moralności również jest poruszana przez Orzeszkową. Autorka kładzie na to nacisk, przy pomocy losów Marty pokazując, że moralność to wartość ważniejsza od wszystkich innych i nawet nędza nie jest usprawiedliwieniem dla niehonorowego postępowania. Marta co prawda kradnie, ale robi to dla dobra dziecka, nawet pomimo, że potem i tak ginie pod kołami omnibusa. Jednocześnie jest ofiarą i bohaterką.
Pojawia się też problematyka nierówności społecznych. Orzeszkowa pokazuje, jak bardzo jej bohaterowie różnią się poziomem życia i jak bardzo jest to zależne jedynie od ich szczęścia czy urodzenia, a nie faktycznych umiejętności czy ciężkiej pracy. Jest to kolejna diagnoza społeczeństwa, jaką stawia Orzeszkowa, posługująca się ideałami i wartościami pozytywistycznymi.
Aktualizacja: 2024-07-25 17:06:07.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.