„Marta” Elizy Orzeszkowej, powieść pozytywistyczna opublikowana po raz pierwszy w 1873 roku na łamach „Tygodnika Mód i Powieści”, przedstawia losy nieszczęśliwej Marty Świckiej. Po stracie męża, Marta musi samodzielnie utrzymać siebie i dziecko, jednak brak umiejętności uniemożliwia jej znalezienie pracy. Zmuszona jest do podejmowania coraz gorszych i niskopłatnych zajęć, aż w końcu tragicznie ginie pod kołami omnibusu podczas nieudanej kradzieży. Los Marty miał być przestrogą dla kobiet żyjących w czasach Orzeszkowej, która posłużyła się gatunkiem powieści tendencyjnej, aby przekazać swoje przesłanie.
Powieść tendencyjna, charakterystyczna dla epoki pozytywizmu, miała za zadanie pełnienie funkcji wychowawczej i przekazywanie wartości uznanych przez autora za słuszne. Czytelnicy mieli z niej czerpać wzorce i przekonania, a postacie były często przedstawiane schematycznie. Fabuła służyła głównie ukazaniu konkretnego punktu widzenia, a świat przedstawiony w powieści był wyraźnie podzielony na dobro i zło. Bohaterowie niekiedy bywali uproszczeni i sprowadzeni do jednej cechy charakteru, co czasem negatywnie wpływało na wartość artystyczną tekstu.
„Marta” idealnie wpisuje się w założenia gatunku powieści tendencyjnej. Orzeszkowa w tej powieści porusza kwestie emancypacji kobiet, feminizmu i samodzielności. Bohaterka, Marta Świcka, jest typową przedstawicielką klasy wyższej, której życie dotąd skupiało się jedynie na obowiązkach domowych. Po śmierci męża, Marta musi szybko zweryfikować swoje możliwości i okazuje się, że nie ma żadnych umiejętności przydatnych do pracy: „Nie znała dobrze języków, nie grała na instrumentach, nie potrafiła poprawnie rysować”.
Orzeszkowa pokazuje również, jak ważna jest moralność – Marta woli żyć w nędzy, niż stać się utrzymanką. Jej los ma być ostrzeżeniem dla kobiet: „W społeczeństwie, które nie daje kobietom środków do życia, w którym są one skazane na zależność i upokorzenie, nie ma miejsca na równość i sprawiedliwość”. Ostatecznie, śmierć Marty ma udowodnić tezę Orzeszkowej, że kobiety bez wykształcenia i pracy nie są traktowane na równi z mężczyznami i są skazane na nędzę lub nierząd. Jest to przykład udanej i niewymuszonej powieści z gatunku tendencyjnego.
„Marta” zdecydowanie realizuje założenia powieści tendencyjnej. Orzeszkowa stworzyła swoją bohaterkę, aby ukazać konieczność emancypacji kobiet i ich równouprawnienia w dostępie do pracy i edukacji.
Aktualizacja: 2024-08-02 13:07:31.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.