„Próby” Michela de Montaigne uważane są za klasykę francuskiej literatury epoki renesansu. Składające się ze 107 esejów dzieło dało bodziec do rozwoju całego gatunku, biorącego nazwę od francuskiego tłumaczenia jego tytułu („esseais”). Różnorodna tematyka poszczególnych utworów przedstawia prywatne spojrzenie autora – na wskroś przesiąknięte renesansowym humanizmem i filozofią sceptyczną.
Dzieło Michela de Montaigne to przede wszystkim zbiór esejów – form literackich, prezentujących punkt widzenia autora. Pośród 107 esejów znajdziemy między innymi przemyślenia natury religijnej, kulturowej, czy obyczajowej. Nie zabraknie również zdania autora na temat przyjaźni lub wychowywania dzieci. Początkowe zagadnienie danego utworu stanowi często jedyni wstęp do szerszego spojrzenia. Widać to chociażby na przykładzie najsłynniejszego eseju de Montaigne – „Apologii Rajmonda Sebond”. To, co autor rozpoczyna jako obrona myśli teologa, ostatecznie okazuje się wyłożeniem jego filozofii sceptycznej i humanistycznego postrzegania Boga.
Myśl autora przesiąknięta jest na wskroś humanizmem epoki. Przedstawiając swój pogląd na dany temat, Gaskończyk wykłada antropocentryzm – stawianie człowieka w centrum, jako „miarę wszelkich rzeczy”. Dla niego jest to jednak konkretny człowiek, mianowicie on sam. Humanistyczne jest również otwarte podejście do świata i jego różnorodności. Montaigne, jako człowiek renesansu, nie zamyka się w ciasnych dogmatach myślenia.
Czerpie przy tym całymi garściami z dawnych mistrzów. Utwór pełny jest cytatów z myślicieli takich jak Platon, Cyceron czy Plutarch. W przeciwieństwie do wielu literatów jego epoki, de Montaigne nie kopiuje bezmyślnie słów wielkich ludzi starożytności. Jak sam przyznaje, używa cytatów jedynie do łatwiejszego wyłożenia własnego zdania na dany temat.
Ważnym przesłaniem „Prób” jest sceptycyzm. Autor nie przyjmuje za pewnik żadnej wiedzy, a nawet kwestionuje samą zdolność poznania całkowitej prawdy przez człowieka. Dostrzega dewaluację starych teorii naukowych na rzecz nowszych (heliocentryzm zastępowany w jego czasach teorią kopernikańską), czy zależność rozumowania od czynników zewnętrznych. To ostatnie widać szczególnie w podejściu do dawnych filozofów i innych kultur. Chociaż de Montaigne nie neguje wartości myśli starożytnej, poddaje ją surowej ocenie. Tak samo obiektywnie podchodzi do zachowań innych nacji, nie widząc w nich barbarzyństwa. Pozostaje więc sceptyczny, a przez to wiecznie poszukujący prawdy i otwarty.
Eseje Michela de Montaigne wyróżniają się na tle literatury swojego okresu pod kilkoma względami. Przede wszystkim są one utworami niezwykle osobistymi – przedstawiają prywatny pogląd autora na otaczający go świat. Przytaczają przy tym wiele aspektów jego charakteru, a nawet życia prywatnego. Takie podejście nie było wtedy popularne. Spotkało się przez to zarówno z ciekawością jak i krytyką. Ten osobisty charakter dzieła oraz innowacyjność, jaką wprowadził do literatury, należy mieć na uwadze podczas analizy jego problematyki.
Aktualizacja: 2024-06-29 11:10:13.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.