„Nad Niemnem” to jedna z najbardziej znanych powieści autorstwa Elizy Orzeszkowej i też jedno z najważniejszych dzieł epoki pozytywizmu. Opowiada o losach rodów Korczyńskich i Bohatyrowiczów, które zamieszkują malownicze tereny nadniemeńskich okolic. Przyroda odgrywa w historii wyjątkową i wielowymiarową rolę, będąc nie tylko tłem wydarzeń, ale też czynnikiem wpływającym na atmosferę miejsca i bohaterów.
Akcja powieści dzieje się w otoczeniu niezwykłych nadniemeńskich krajobrazów, którym opisom Orzeszkowa poświęca szczególną uwagę. Przyrody powraca w książce nieustannie jako zróżnicowane, dokładne i malownicze opisy. Jednocześnie służy ona podkreśleniu, jak silny jest związek bohaterów z naturą.
Akcja rozpoczyna się od opisu terenów położonych nad rzeką Niemen: „Z jednej strony widnokręgu wznosiły się niewielkie wzgórza z ciemniejącymi na nich borkami i gajami; z drugiej wysoki brzeg Niemna piaszczystą ścianą wyrastający z zieloności ziemi, a koroną ciemnego boru oderżnięty od błękitnego nieba ogromnym półkolem obejmował równinę rozległą i gładką, z której gdzieniegdzie tylko wyrastały dzikie, pękate grusze, stare, krzywe wierzby i samotne, słupiaste topole”. Takimi bogatymi opisami Orzeszkowa przywołuje niespotykane piękno tej okolicy. Autorka posługuje się fachowymi nazwami roślin, nie tylko prezentując swoją szeroką wiedzę w tym temacie, ale przede wszystkim podkreślając, jak zróżnicowana jest opisywana przez nią flora.
Centralnym elementem krajobrazu jest oczywiście Niemen. Rzeka żywi miejscową społeczność, daje jej schronienie czy jest też drogą transportu. Towarzyszy bohaterom w trakcie ich spotkań, jest świadkiem powieściowych wydarzeń. Jednak oprócz tego ma też inną, szczególną funkcję — symbolizuje trwałość i zmienność natury. Niemen był na tych terenach już w czasach Jana i Cecylii i płynie dalej, gdy Janek i Justyna wyznają sobie miłość nad jego brzegiem. W ten sposób rzeka łączy ze sobą kolejne pokolenia.
Przyroda pełni funkcję świadka historii, która naznaczyła losy nadniemeńskich mieszkańców. Staje się nośnikiem tożsamości narodowej i regionalnej, podkreślając więź ludzi z miejscem, w którym żyją. Nie wydaje się to bez znaczenia, że drogę do powstańczej mogiły wyznacza rzeka.
Wreszcie, kontakt z naturą ma również wartość wychowawczą. Przyroda kształtuje charaktery bohaterów, uczy ich prostoty, pokory i życia w symbiozie. Postaci, jak Jan Bohatyrowicz czy Justyna Orzelska znajdują w niej też inspirację i duchową siłę do pokonywania trudności.
Obraz natury w „Nad Niemnem” jest związany z obfitością, żyznością i łagodności. W żaden sposób nie przypomina przyrody niebezpiecznej, którą należy okiełznać. Opisy Orzeszkowej czerpią z konwencji sielanki. Ludzie są wierni ziemi, która ich karmi i żyją z nią w harmonii. Jednocześnie, krajobraz jest ważnym elementem patriotycznego wątku powieści.
Aktualizacja: 2024-08-08 17:22:59.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.