Mimesis jako kategoria estetyczna określa sposób naśladowania rzeczywistości w sztuce. Pojęcie to stało się ważnym zagadnieniem starożytnej filozofii. Rozpatrywali je kolejno sam Platon i jego uczeń Arystoteles. Podczas gdy jeden widział w niej negatywne „odbicie odbicia” świata idei, drugi oceniał pozytywnie jako narzędzie poznania rzeczywistości.
Mimesis wywodzi się od greckiego słowa mimeisthai i oznacza tyle, co „naśladowanie”. Pojęcie to jest kategorią estetyczną. Starożytni Grecy stworzyli ją w celu określenia sposobu naśladowania rzeczywistości w sztuce. W pewnym momencie pojęcie mimesis zaadaptowała filozofia. Określała tak relację podobieństwa opartego na naśladownictwie między dwoma bytami. Upraszczając, określa ono relację między dziełem sztuki a światem zewnętrznym opartą na naśladowaniu.
Platon rozumiał mimesis w powyższy sposób. Stanowiło to pojęcie dla niego odzwierciedlenie rzeczywistości w sztuce. Problemem filozofa było pojmowanie świata jako kopii metafizycznej rzeczywistości idei. Tym samym sztuka mimetyczna stawała się w jego oczach „kopią kopii”. W taki sposób była jeszcze bardziej oddalona od prawdy niż rzeczywistość zmysłowa.
Platon postrzegał więc mimesis jako kłamstwo, które nie tylko fałszuje prawdę, ale też negatywnie wpływa na odbiorcę. Przykładem może być dramat - zdaniem Platona najdoskonalszy rodzaj sztuki mimetycznej. Aktorzy występujący tam jako konkretne postaci, a nie oni sami. Ich „kopiowanie” zachowań bohaterów dramatu wpływa na widza. Ten może ulec mimesis i przejąć oglądane wzorce, niejako zakłamując własny charakter.
Sztuka mimetyczna jest więc dla Platona zjawiskiem negatywnym, co przedstawił w dialogu „Państwo”. Skrytykował tam nawet te elementy dzieł Homera, które uznał za mimetyczne.
Arystoteles z drugiej strony dzielił sztukę na odtwarzającą naturę i ją uzupełniającą. Ta pierwsza realizowała mimesis. Nie robiła tego jednak poprzez wierne kopiowanie rzeczywistości, a oddanie jej natury - ujęcie samego sedna bytu. Tym samym sztuka mimetyczna nie musiała idealnie odwzorowywać rzeczywistości. Mogła do swoich celów stosować idealizowanie lub satyryczną i groteskową deformację.
Arystoteles postrzegał mimesis jako narzędzie poznania. Odtwarzanie rzeczywistości pozwalało według filozofa zrozumieć rządzące światem realnym prawa. Sztuka mimetyczna była więc zjawiskiem pozytywnym. Za najwyższą formę mimesis Arystoteles, podobnie jak Platon, uważał dramat.
Podejście obu filozofów do sztuki mimetycznej było więc skrajnie różne. Podczas gdy mistrz uważał ją za powielenie kłamstwa, uczeń widział w niej narzędzie poszukiwania prawdy. Historycznie to poglądy Arystotelesa zyskały sobie więcej zwolenników, dominując aż do końca starożytności. Jak ważnym pojęciem jest dla sztuki samo mimesis, niech świadczy fakt, że w kolejnych epokach ciągle ulegało redefinicji.
Aktualizacja: 2024-08-15 10:24:03.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.