Giaur - szlachetny zbrodniarz

Lord By­ron, pi­sząc „Giau­ra”, już na za­wsze zmie­nił świat li­te­ra­tu­ry. Nie tyl­ko stwo­rzył nowy rodzaj bohatera, nazwany od jego nazwiska bajronicznym, ale rów­nież do­pro­wa­dził do za­ist­nie­nia pew­ne­go pa­ra­dok­su. Jest nim wy­kre­owa­nie po­sta­ci, któ­rą naj­pro­ściej na­zwać mo­że­my szla­chet­nym zbrod­nia­rzem. Nie­mniej By­ro­no­wi uda­ło się nadać swo­je­mu bo­ha­te­ro­wi ce­chy za­rów­no god­ne po­dzi­wu, jak i po­tę­pie­nia. Jego okru­cień­stwo, mści­wość i buta idą w pa­rze z od­wa­gą, wier­no­ścią i swo­istą for­mą uczci­wo­ści.

Ce­chy szla­chet­ne, jak sama na­zwa wska­zu­je, wią­że­my z ludź­mi god­ny­mi na­śla­do­wa­nia. Czę­sto pod­świa­do­mie ro­zu­mie­my je jako ro­dzaj ry­cer­skich cnót, po­nie­waż to wła­śnie ar­che­typ ry­ce­rza le­żał u pod­staw ta­kie­go ro­zu­mie­nia szla­chet­no­ści. Giaur jako po­stać po­sia­da kil­ka cech, któ­re moż­na w nim tak okre­ślić oraz pew­nych po­śred­nich atry­bu­tów, czę­sto łą­czo­nych ze szla­chet­no­ścią.

Po pierw­sze jest to czło­wiek nie­by­wa­le od­waż­ny. Sta­nię­cie do wal­ki z ba­szą tu­rec­kim, czło­wie­kiem nie­zwy­kle wpły­wo­wym i sły­ną­cym z twar­de­go cha­rak­te­ru, wy­ma­ga­ło nie lada har­tu du­cha. Giaur pró­bu­je jed­na naj­pierw ra­to­wać uko­cha­ną, a po­tem wal­czy, by po­mścić jej śmierć. Co wię­cej, Giaur nie ob­ra­ża swo­je­go prze­ciw­ni­ka i nie gar­dzi nim. Przy­zna­je na­wet, że na jego miej­scu po­stą­pił­by po­dob­nie. To ozna­ka ho­no­ro­we­go wręcz trak­to­wa­nia ad­wer­sa­rza, bę­dą­ca wy­znacz­ni­kiem lu­dzi szla­chet­nych. Moż­na przy tym stwier­dzić, że od­wa­ga idzie tu w pa­rze z pew­ną for­mą pry­mi­tyw­nej spra­wie­dli­wo­ści — śmierć ba­szy za śmierć ko­chan­ki.

Istot­ne jest tu też po­dej­ście do sa­mo­bój­stwa. Giaur gar­dzi ode­bra­niem so­bie ży­cia, po­nie­waż uwa­ża to za głu­pie i tchórz­li­we. Woli do koń­ca cier­pieć, pi­jąc cza­rę swo­jej go­ry­czy.

Ko­lej­ną ce­chą Giau­ra jest wier­ność. Kie­dy raz po­ko­chał, nie ma od tego od­wro­tu. Męż­czy­zna ni­g­dy nie bie­rze so­bie in­nej uko­cha­nej, do koń­ca cze­ka na śmierć i po­łą­cze­nie w niej z Le­ilą. Wier­ność jako taka za­wsze była uwa­ża­na za ce­chę lu­dzi szla­chet­nych.

Uczci­wość Giau­ra po­le­ga zaś na jego po­dej­ściu do wła­snych za­sad. Nie szu­ka on po­cie­sze­nia ani roz­grze­sze­nia, je­że­li nie uwa­ża swo­je­go czy­nu za zły. Choć brzmi to dziw­nie, od­rzu­ca wszel­kie for­my po­jed­na­nia z Bo­giem, po­nie­waż by­ło­by to nie­uczci­we na płasz­czyź­nie jego prze­ko­nań.

Ce­cha­mi po­bocz­ny­mi Giau­ra jako oso­by szla­chet­nej jest zaś jego opis. To czło­wiek nie­prze­cięt­ne­go in­te­lek­tu, do­brze uro­dzo­ny i przy­stoj­ny. Nada­wał­by się więc na ry­ce­rza lub przy­naj­mniej po­tom­ka ta­ko­we­go.

Nie ule­ga za­ra­zem wąt­pli­wo­ści jego wy­stęp­na na­tu­ra. Przede wszyst­kim Giaur to mści­wy in­dy­wi­du­ali­sta, za nic ma­ją­cy so­bie za­sa­dy pa­nu­ją­ce na świe­cie. Mo­ral­ność nie ma dla nie­go zna­cze­nia, je­że­li nie wie­rzy w jej za­sa­dy. Po­tra­fi by więc bez­względ­ny, wręcz okrut­ny. Za­bił prze­cież czło­wie­ka dla ze­msty — ta zaś w krę­gu kul­tu­ry za­chod­niej uwa­ża­na jest za po­bud­kę mało szla­chet­ną, wręcz zbrod­ni­czą. Przy ca­łej otocz­ce szla­chet­no­ści i uj­mo­wa­niu swo­ich po­czy­nań jako kon­se­kwen­cji „wia­ry, któ­ra była dla Has­sa­na zdra­dą” Giaur po­stą­pił na­wet go­rzej od ba­szy — za­bił bo­wiem wie­dzio­ny zbrod­ni­czą chę­cią po­msty. Czy­ni go to więc za­ra­zem po­sta­cią tra­gicz­ną.

---

Prze­czy­taj tak­że: Giaur jako bohater tragiczny

Ak­tu­ali­za­cja: 2023-03-13 21:06:30.

Sta­ra­my się by na­sze opra­co­wa­nia były wol­ne od błę­dów, te jed­nak się zda­rza­ją. Je­śli wi­dzisz błąd w tek­ście, zgłoś go nam wraz z lin­kiem lub wy­ślij ma­ila: kon­takt@po­ezja.org. Bar­dzo dzię­ku­je­my.