Zemsta to jedna z najbardziej znanych komedii w dorobku polskiego dramatu. Hrabia Aleksander Fredro doskonale oddał tu wiele wad narodu, nie umniejszając przy tym śmieszności dzieła. Opowieść o konflikcie Cześnika Raptusiewicza i Rejenta Milczka nie jest jednak tylko prostą historią konfliktu warchołów. Posiada kilka wątków, które łączą się ze sobą na płaszczyźnie akcji utworu.
Główny wątek komedii. Mieszkający w jednym zamku Cześnik i Rejent pałają do siebie ogromną niechęcią. Ich części fortecy odgradza mur z wielką wyrwą, którą Rejent każe zamurować. Cześnik z czystej przekory przegania murarzy, grożąc zastrzeleniem oponenta.
Kulminacją tego konfliktu jest wyzwanie Milczka na pojedynek przez Raptusiewicza. W międzyczasie Rejent wykrada Cześnikowi kandydatkę na żonę - Podstolinę. Ten w zemście zmusza do ślubu syna wroga, Wacława i swoją młodziutką krewną - Klarę. Ostatecznie obaj spotykają się na ubitej ziemi, jednak do pojedynku nie dochodzi. Młodzi godzą obu mężczyzn.
Podstolina jest opiekunką Klary, której dano pieczę nad majątkiem dziewczyny aż do zamążpójścia dziewczyny. Ta trzykrotna wdowa ma też długi, dlatego bardzo pragnie znaleźć sobie męża. Początkowo wyraża duże chęci do poślubienia Cześnika Raptusiewicza. Okazuje się jednak, że dawniej utrzymywała gorący romans z synem Rejenta Milczka i byłaby chętna odnowić starą znajomość. Dlatego godzi się na propozycję ojca Wacława, łamiąc tym samym słowo dane Cześnikowi. Ten obmyśla potworną zemstę - siłą zmusza młodego Milczka do poślubienia Klary, nie wiedząc o chęci młodych do zostania mężem i żoną. Tym samym niejako krzyżuje plany Rejenta oraz Podstoliny. W ramach gestu dobrej woli Klara zgadza się jednak spłacić długi swojej opiekunki.
Wątek ten łączy się z poprzednim. Cześnik Raptusiewicz dochodzi w pewnym momencie do wniosku, że pora się już mu ożenić. Chciałby pojąć za żonę ponętną Podstolinę - opiekunkę młodziutkiej Klary. W tym celu sprowadza do zamku Papkina i wysyła go jako swojego swata. Propozycja zostaje przez wdowę przyjętą, a Raptusiewicz rozpoczyna przygotowania do uroczystości. Jednak w międzyczasie Rejent Milczek postanawia połączyć węzłem małżeńskim swojego syna Wacława i Podstolinę. Słyszał bowiem o jej dużym majątku - w rzeczywistości należącym do Klary.
Podstolina chętnie zrywa zaręczyny z Cześnikiem, Wacław jest bowiem jej dawnym kochankiem. Wściekły Raptusiewicz knuje więc intrygę - siłą "zmusza" Wacława do poślubienia Klary i tym samym mści się na Milczku i wiarołomnej Podstolinie.
Wacław i Klara pragną sfinalizować swój związek, o którym nie wie żadna ze stron konfliktu. Tak się bowiem składa, że Wacław to syn Rejenta Milczka, zaś Klara spokrewniona jest z Cześnikiem Raptusiewiczem od strony ojca. Na drodze młodych stoi dodatkowo chęć ojca do wydania Wacława za Podstolinę, mając na uwadze jej rzekomy majątek. Sytuacja młody jest tak zła, że w pewnym momencie młody szlachcic proponuje nawet wspólną ucieczkę. Klara jednak nie może się na to zgodzić - dziewczyna jest dobrze wychowana, zna wartość własnej czci i posłuszeństwa względem opiekuna.
Ostatecznie wątek ten ma szczęśliwe zakończenie, od którego tytuł wzięła cała komedia - Cześnik w zemście za "wykradzenie" mu Podstoliny przez Rejenta, siłą "zmusza" do ślubu Wacława i Klarę. Sytuacja ta doprowadza również pośrednio do pogodzenia obu szlachciców.
Jest to wątek humorystyczny komedii. Papkin przybywa do zamku na wezwanie Cześnika Raptusiewicza, który ma go na usługach "za wiadome dawne sprawki". Kłamca, pasibrzuch i tchórz dostaje specjalne zadanie od swojego mocodawcy - ma przekonać Podstolinę do małżeństwa z Cześnikiem. Papkin posiada bowiem osobliwy dar krasomówczy w stosunku do kobiet, jest wiec idealny do takiej misji. Udaje mu się przekonać kobietę, jednak to nie koniec.
Następnym zadaniem jest dostarczenie Rejentowi Milczkowi wezwania do pojedynku. Tu Papkin okazuje zuchwałość wobec nieszczerze pokornego szlachcica, która kończy się wraz z uświadomieniem sobie jego władzy i przekonania Podstoliny do ślubu z Wacławem. Wraca on więc do Rejenta przerażony, a ten dodatkowo przekonuje go o możliwości podtrucia przez Rejenta. Następuje słynna scena pisania testamentu.
Wątek Papkina uzupełnia jeszcze jego miłosne wzdychanie do młodziutkiej Klary. Jednak mimo krasomówczego talentu, dziewczyna nie ulega urokowi "lwa północy". Ten zaś rezygnuje z konkurów, kiedy Klara wymaga od niego schwytania dla siebie krokodyla. Zapisuje jej za to w swoim testamencie angielską gitarę i kolekcję motyli.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.