Bohater dynamiczny to specyficzna forma postaci literackiej, która przechodzi zmianę w obrębie fabuły dzieła. Dotyczy to w szczególności przemiany wewnętrznej, przy czym nie jest ona ograniczona jedynie do rozwoju ku lepszemu. Chodzi raczej ogólnie o motyw zmiany, reakcji poglądów i zachowań bohatera na opisaną akcję. Zjawisko przemiany wewnętrznej można zaobserwować w rozlicznych dziełach literackich, również polskich. Poniższa praca zawierać będzie analizę tego problemu na podstawie utworu Pan Tadeusz Adama Mickiewicza i Kordian Juliusza Słowackiego.
Epopeja narodowa Pan Tadeusz urzeka barwnym korowodem postaci, których większość wpisała się na stałe do zbiorowej pamięci narodu. Jest wśród nich posępny klucznik Gerwazy, flirtująca Telimena i Hrabia o romantycznym usposobieniu. Jednak z nich wszystkich największe wrażenie robi postać Jaska Soplicy, znana przez większość fabuły księdzem Robakiem. Przeszłe losy tego bohatera stanowią zaczątek akcji całego dzieła Adama Mickiewicza, jest on więc niezwykle istotną postacią.
Historię Jacka Soplicy poznajemy dzięki retrospekcji. Był on początkowo typowym warchołem, wąsatym awanturnikiem o dużym poparciu w zaściankach szlacheckich. Widzimy jednak w Wąsalu pewną nutę wybitności, która zwraca na niego uwagę Stolnika Horeszki. Sądząc po sprycie jego późniejszego "wcielenia" musiał on by przynajmniej inteligentny. Dalsze wypadki, począwszy od podania mu czarnej polewki, uwypuklają jedynie negatywne cechy tej postaci. Impulsywne działanie, chciwość, samolubność.
Po zabiciu Hrabiego Horeszki Soplica postanawia jednak zmienić swoje życie, budzi się w nim poczucie winy. Jest to moment przełamania, w którym widzimy właśnie jego dynamiczność. Powoli, sukcesywnie zmienia on swoje postępowanie, chcąc dodatkowo czynami zadośćuczyni popełnione wcześniej krzywdy. Opiekuje się sierotą po dawnej ukochanej, chcąc ją w przyszłości ożenić z synem i tym samym połączyć oba rody. Dodatkowo wstępuje do Legionów Polskich, a gdy nie może już dalej walczyć, zostaje mnichem. Przyjmuje imię Robak, które oddaje jego skruszoną naturę oraz służbę dla sprawy, nie chwały.
Motyw zmiany imienia na znak odmiany życia jest bardzo stary i posiada pewne znaczenie rytualne. Wraz z dawnym mianem niejako umiera "stary" człowiek, a z nim wszystkie jego złe cechy i przewiny. Zostanie księdzem Robakiem stanowi więc kulminację przemiany Jacka Soplicy. Porównać tę przemianę możemy zaś poprzez kontrast początku oraz końca jego historii. Dramat Horeszków i Sopliców rozpoczął się od niefortunnego strzału, od którego ginie Stolnik. Ostatecznie jednak Jacek Soplica zasłania piersią od kuli Moskala hrabiego Horeszkę - symbolicznie odpokutowując swoją dawną winę. Z mordercy i warchoła stał się więc patriotą i bohaterem. Symbolem wewnętrznej przemiany.
Warto te porównać taką przemianę postaci u innego autora. Interesującym podejściem może się okazać zestawienie Jacka Soplicy z Kordianem Juliusza Słowackiego, a to z powodu starej animozji między wieszczami. Przemiana młodego bohatera kieruje się w tym wypadku wraz z kolejnymi etapami dorastania oraz niejako idei mistycznego oświecenia. Kordiana poznajemy jako młodzieńca o skłonnościach do choroby wieku - zachowań, które najlepiej oddaje Werter Goethego. Pod wpływem poszukiwań "idei wielkiej" postanawia on skonfrontować się z każdą myślą współczesnej sobie Europy. Dochodzi tym samym do pesymistycznych wniosków o potędze pieniądza, znikomej wartości poezji, niestałości kobiet i sprzedajności wiary. Na górze Mont Blanc doznaje jednak mistycznego oświecenia - wybierając życie poznaje idee, za którą warto umrzeć.
Czytelnik widzi doskonale jak ten romantyczny chłopiec z każdą swoją podróżą staje się coraz bardziej rozczarowany światem, wręcz cyniczny. Zarazem jednak dorasta, odnajduje życiowy cel i zaczyna za nim podążać. Do spisku koronacyjnego przystępuje już nie ta sama postać, która próbowała się zabić na początku utworu. Jest to zdeterminowany, nadpobudliwy młodzieniec, który czuje ciężar swojej dziejowej misji. Kordian zmienia się więc wewnętrznie, a czytelnik śledzi tę zmianę na każdym jej ważnym kroku.
Przemiana wewnętrzna to jedna z wielkich tajemnic życia. Człowiek może dokonać jej na wiele różnych sposobów, zarówno złych, jak i dobrych. Bohater dynamiczny z literatury stanowi kwintesencję literacką tego, co dzieje się każdego dnia w realnym życiu. Poprzez jego kreację próbujemy zrozumieć zachodzące w nas przemiany, przeanalizować ich dynamikę. By może dokonanie oceny tego zjawiska nie jest możliwe - ono zwyczajnie ma miejsce i nie Platon, a Heraklit może mieć tutaj rację. Wszystko, a szczególnie wewnętrzne życie człowieka, płynie. Nam jedynie pozostaje wybrak kierunek tych zmian tak, by dążyły ku dobru i rozwojowi. Do oceny jak to zrobić, potrzeba nam zaś przykładu takiego, jakim są bohaterowie dynamiczni.
Aktualizacja: 2022-10-29 18:12:10.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.