W swoim najbardziej chyba znanym dziele, czyli w „Nie-boskiej komedii” Zygmunt Krasiński zawarł wiele motywów literackich oraz poruszył skomplikowaną problematykę. Pierwsza część utworu opowiada o dramacie rodzinnym, druga zaś o rewolucji społecznej i walce klas. Oprócz tego oraz przedstawienia losów głównego bohatera, czyli hrabiego Henryka, Krasiński umieścił w swoim dramacie odwołania do konkretnej filozofii, jaką jest prowidencjalizm. Widoczne jest to zwłaszcza w drugiej połowie utworu, w której mowa jest właśnie o procesach społecznych oraz zmianach, jakie w nich zachodziły w czasach współczesnych Krasińskiemu.
Prowidencjalizm jest poglądem filozoficznym i historiozoficznym, który mówi o tym, że to Bóg, Opatrzność, kieruje losami człowieka i planuje to, jak potoczą się jego dzieje. Stwórca czuwa nad człowiekiem, który nie jest czynnikiem decydującym o losach świata, tylko raczej jego gościem i obserwatorem. To wyroki boskie są więc najważniejsze w procesach dziejowych, nie zaś to, co uczyni człowiek. Finał wszystkich wydarzeń musi być zgodny z planem boskim. Pogląd ten obecny był w filozofii świętego Augustyna, a w dziewiętnastym wieku został pogłębiony przez filozofów, którzy stwierdzili, że Bóg wyróżnia niektóre narody i przekazuje im do spełnienia specjalne misje, Była to myśl zgodna z założeniami mesjanizmu polskiego.
To właśnie ten rodzaj prowidencjalizmu inspirował Krasińskiego tak bardzo, że zawarł go w „Nie-boskiej komedii”. W jego ujęciu naturalnym porządkiem świata, zaplanowanym przez Boga, był system feudalny, w którym arystokracja górowała nad pozostałymi stanami, zaś ludzie ubożsi byli przez nią wykorzystywani. Krasiński umieszcza tę myśl w sytuacji, jaka ma miejsce wokół rewolucji. Bunt jest bowiem przejawem ludzkiego działania i próby zmiany dziejów i planu boskiego. Ludzkość to chaos, który chce kontrolować sposób, w jaki urządzony jest świat i do tego pcha ludzi wódz rewolucji, Pankracy.
Krasiński jednak pokazuje, że taki zryw nie może się udać, ponieważ nie jest on zgodny z bożym planem oraz z przyrodzonym porządkiem świata. Dlatego też na końcu Pankracy ginie, obwieszczając zwycięstwo Chrystusa, mimo że rewolucja miała więcej sił niż arystokraci w Okopach Świętej Trójcy. Bóg ostatecznie zwyciężył i okazało się, że mimo wielu prób ludzie nie są zdolni do kształtowania obrazu dziejów świata. Zakończenie jest więc zgodne z prowidencjalizmem w jego dziewiętnastowiecznej formie.
Aktualizacja: 2022-09-02 18:47:24.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.