Napięcia klasowe towarzyszyły ludzkości praktycznie od momentu, w którym wytworzyła się hierarchia polegająca na tym, że niektórzy byli bardziej uprzywilejowani od innych. Nasilające się nierówności, nędza oraz wykorzystywanie pracy niższych klas społecznych przez arystokrację ostatecznie przyczyniły się do powstania ruchów rewolucyjnych. Ich celem było odebranie szlachcie władzy, majątków i przywilejów, które według arystokracji należały się jej z racji samego urodzenia.
Jak widać, racje arystokratów i rewolucjonistów stały ze sobą w sprzeczności i wywoływały konflikty. Były to światopoglądy, których nie dało się ze sobą pogodzić, wizja świata arystokratów zakładała bowiem nieustanny wyzysk innych warstw, by szlachcice mogli wciąż żyć na poziomie, do którego przywykli. Obraz tego konfliktu znalazł także swoje odbicie w literaturze, między innymi w „Nie-boskiej komedii” autorstwa Zygmunta Krasińskiego oraz w „Przedwiośniu” Stefana Żeromskiego.
„Nie-boska komedia” Krasińskiego przedstawia rewolucję, która chce zmienić zasady rządzące światem. Wzniecili ją ludzie należący do niższych warstw społecznych, którzy mają dość biedy, wyzysku i cierpienia, którego zaznali z rąk szlachty. Przewodzi nimi Pankracy. Po przeciwnej stronie tego konfliktu jest arystokracja, która w dziele Krasińskiego reprezentuje to co dobre i właściwe - tradycję, wartości moralne, wiarę oraz właściwy w jego przekonaniu porządek świata. Z kolei rewolucjoniści - którzy wszak walczą tylko o lepsze życie dla siebie - są przez autora przedstawieni jako prymitywna masa pozbawiona moralności, podążająca za instynktami, pragnąca zniszczyć wszystko to, co jest w świecie dobre. Krasiński opisuje rewolucjonistów jako ludzi, którzy pragną nawet pozbyć się Boga.
Konflikt w „Nie-boskiej komedii” to w istocie starcie między dobrem a złem. Z utworu bije niechęć Krasińskiego do prostych ludzi, którzy mieli dość wyzysku i pracy na rzecz ludzi bogatszych od siebie. Autor był bowiem przywiązany do arystokracji, z której sam pochodził. Rozwiązanie konfliktu racji między rewolucjonistami a arystokracją w dramacie jest więc oczywiste - rewolucja musi upaść, zwycięża wiara, obyczaje oraz tradycje, których bronili w okopach arystokraci. Rewolucjonistom nie udaje się udowodnić, że czas szlachty już przeminął i nadchodzi epoka prostych ludzi, którzy wreszcie przestaną cierpieć.
Krasiński zaznacza przewagę moralną arystokratów nawet w sposobie sportretowania ich dowódców. Hrabia Henryk jest opanowany, racjonalny i przedstawia swoje rozsądne argumenty. Z kolei Pankracy pełen jest emocji i niespokojny. Według Krasińskiego rewolucja bowiem nie mogła tworzyć, jedynie niszczyła stary porządek, nie proponując niczego w zamian.
W powieści „Przedwiośnie” Stefan Żeromski opisał obraz konfliktu między arystokracją a rewolucjonistami na podstawie rewolucji, która faktycznie miała miejsce w historii świata. Rewolucja rosyjska była bowiem konfliktem między stanami szlacheckimi a bolszewikami, którzy chcieli zmienić porządek świata. Właśnie ta rewolucja dotknęła opisywanego przez Żeromskiego Baku i odmieniła życie głównego bohatera powieści, Cezarego Baryki.
W utworze dawny ład jest obrazowany jako ten właściwy - za jego czasów Baku było spokojne i dostatnie, ludzie żyli bezpiecznie, kwitł handel oraz swoboda. Rewolucja ukazana przez Żeromskiego zniszczyła ten ład - wymordowano ludzi, zniszczono miasto i doprowadzono do zagłady całej okolicy. Wśród mieszkańców miasta zapanowała nędza i strach, ludzie obawiali się o własne życie i stracili domy. Żeromski pokazał więc niszczycielską siłę konfliktu między arystokracją i dawnymi władzami, a rewolucjonistami owładniętymi żądzą zmian i potrzebą uporządkowania całego świata od nowa. Jakkolwiek nie przyświecały im słuszne idee - jakimi były przecież równość i dostęp do wolności dla każdego człowieka - to sama rewolucja, która miała służyć do zdobycia ich, została przez Żeromskiego opisana jako okrutne narzędzie zniszczenia, którym nikt nie powinien się posługiwać.
Dawny świat, sprzed rewolucji miał w sobie ład i porządek, jednak nie każdy był w nim traktowany w sposób równy i uczciwy. Pojawia się jednak pytanie, czy rewolucja nie była zbyt wysoką ceną za zburzenie tego ładu i próbę stworzenia nowego, lepszego świata dla wszystkich. Żeromski pokazał także to, że choć rewolucjoniści byli w stanie ten dawny porządek obalić, to po jego zniesieniu nie potrafili wdrożyć rozwiązań, o którym opowiadali na swoich wiecach i zebraniach, i którymi uwiedli wiele ludzi, na przykład Cezarego Barykę. Konflikt między arystokracją a rewolucjonistami w „Przedwiośniu” jest więc wyjątkowo niszczycielski i cierpią przez niego zwykli ludzie, których rewolucja chciała uwolnić spod wpływów bogatszych warstw społecznych.
Konflikt pomiędzy arystokracją a rewolucjonistami jest więc często opisywany w literaturze dawnej, która powstawała w czasach, gdy te napięcia były jeszcze wyjątkowo żywe w społeczeństwie. Utwory te zazwyczaj opisują niszczycielską siłę rewolucji, która obala dawny porządek, przynosi ofiary, jednak nie jest w stanie zbudować nowego ładu w świecie, który zagarnęła.
Aktualizacja: 2022-08-23 09:23:42.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.