Księga Hioba to jedna z tzw. ksiąg mądrościowych Starego Testamentu. Zawiera ona przemyślanie na temat ważnych problemów filozoficznych i religijnych. Oprócz tego stanowi ważne dzieło literackie, w którym możemy wyznaczyć następujące motywy:
Cierpienie jest motywem przewodnim Księgi Hioba. Pobożny Izraelita, wedle dawnych wierzeń semickich, powinien cieszyć się przychylnością Boga. Wszelkie cierpienie spotykające człowieka widziano wtedy jako karę za grzech, a więc również dowód niegodziwości człowieka nim dotkniętego. Hiob uważany był za osobę niezwykle pobożną, był sprawiedliwy i wykonywał wszelkie nakazane czynności religijne. Codziennie składał Panu ofiarę nawet za myśli swoich dzieci. Mimo tego dotknął go straszliwy los - najpierw stracił majątek, następnie rodzinę i na końcu zdrowie.
Sytuacja ta stanowi punkt wyjścia dla rozważań Hioba, jego przyjaciół oraz młodzieńca Elihu nad naturą cierpienia, oraz przyczynami jego występowania. Hiob, pozostając nadal niezwykle oddanym Bogu, uważa cierpienie za bezsensowne i niosące pewne ramy okrucieństwa wobec człowieka. Nie widzi większego sensu w jego występowaniu, jeżeli ma ono dosięgać zarówno dobrych, jak również źle postępujących ludzi. Wywnioskowuje to ze swojego przykładu, uważając się za osobę sprawiedliwą. Co więcej, Hiob stwierdza nawet większe cierpienia dobrych ludzi nad niegodziwcami. Przyjaciele próbują dociec przyczyny jego niepowodzeń, widząc je dalej w grzechu. Ich zdaniem Hiob zwyczajnie nie zna swojej winy, przez co nie może jej odpokutować i cierpi. Młodzieniec Elihu, będący tu reprezentantem bezprecedensowej moralności, karci ich wszystkich za niezrozumienie ani Boga, ani sedna cierpienia.
Księga Hioba słowami Elihu przedstawia cierpienie jako element ludzkiego życia, przypadający dla śmiertelnych niezależnie od ich moralnych wyborów. Cierpi zarówno źle jak też dobrze postępujący człowiek. Cierpienie jest bowiem elementem wielkiego, niezgłębionego planu Boga wobec stworzenia i nie podlega prostej zasadzie odpłacania złem za złe, dobrym za dobre. Elihu zwraca również uwagę, że cierpienie ma wymiar dydaktyczny, nie zaś zemsty. Bóg przez doświadczenie człowieka chce nauczyć jego oraz jego społeczność, a zarazem wskazać mu potrzebę refleksji i pokuty. Tym samym Księga Hioba sprzeciwia się dwóm podstawowym wizjom cierpienia ze starożytności, stawiając w jej miejsce niezgłębioną tajemnicę Boskiego planu oraz pouczenia wiernych.
Poślednio Księga Hioba podejmuje również próbę zgłębienia tajemnicy Boskiej Opatrzności. Jest ona podejmowania poprzez rozważania Hioba i jego przyjaciół na temat powodu zsyłania cierpienia na człowieka. Starożytni Izraelici widzieli w niepowodzeniach ludzkich karę, główny bohater utworu sprzeciwia się takiej interpretacji Boskiej woli. Uważa on się za osobę sprawiedliwą, nie widzi więc porządku w zsyłaniu na siebie cierpień. Gotów jest wręcz zarzucić Stwórcy swoistą kapryśność bądź umiłowanie chaosu, który każe Mu zsyłać na ludzi cierpienia bez większego powodu.
Podejściu temu sprzeciwia się Elihu, młodzieniec o skrajnie nieprzejednanej postawie moralnej. Zauważa on, że Bóg jest istotą niezgłębioną. Człowiek jako stworzenie nie może pojąć ani zrozumieć jego woli, nie dowodzi to jednak żadnej chaotyczności. Wręcz przeciwnie, sam Bóg wskazuje w Księdze Hioba na całkowity porządek wszechświata, wręcz wszechogarniającą harmonię stworzenia. Cierpienie jest również elementem tego planu, człowiek zwyczajnie nie może zrozumieć jej jako część samego "mechanizmu" bytu. Bóg jest wiec niezgłębiony, jednak nadal dobry i nie zsyła cierpienia. Zwyczajnie dopuszcza je jako konsekwencje tego, co czyni człowiek w granicach planu stworzenia.
Motyw ludzkiego losu Księga Hioba podejmuje praktycznie w swojej całości. Szczególnie skondensowany zostaje w słynnej wypowiedzi, gdzie główny bohater porównuje go do życia najemnika. Hiob rozumie więc los człowieka jako wieczną walkę z przeciwnościami, próbę przetrwania z góry naznaczoną przez ból i niepowodzenia. Dostrzega tym samym tragizm ludzkiej egzystencji, zawarty w potrzebie ciągłego stawiania oporu siłom jej przeciwstawnym.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.