„Gloria victis” to nowela Elizy Orzeszkowej pochodząca z roku 1910. Tłumaczenie łacińskiego tytułu oznacza „chwała zwyciężonym” i jest parafrazą łacińskiej sentencji vae victis, która oznacza „biada zwyciężonym”. W noweli tej Eliza Orzeszkowa zawarła wspomnienie powstania styczniowego oraz osób, które poległy w tym zrywie niepodległościowym. Autorka w tekście przedstawiła rozmowę ożywionego lasu na temat walk i powstańców. W dziele wyróżnić można przejawy nurtów, jakim są realizm oraz naturalizm.
Realizm definiowany jest jako tendencja do maksymalnego zbliżenia wyglądu dzieła literackiego do rzeczywistości. Orzeszkowa starała się, by jej świat przedstawiony jak najbardziej odpowiadał temu rzeczywistemu. Realizm w „Gloria victis” opiera się przede wszystkim na fakcie, że Orzeszkowa osobiście doświadczyła tego, co działo się w czasie powstania styczniowego. Mogła więc ona przenieść na papier swoje własne wspomnienia czy zapis emocji, jakie towarzyszyły wówczas społeczeństwu.
Autorka na powstanie patrzyła więc w sposób realistyczny, ubrała jednak ten realizm w styl patetyczny i baśniowy. Nie zmienia to faktu, że jej opis powstania zgadza się z tym, co faktycznie działo się w trakcie tego zrywu niepodległościowego. Orzeszkowa nie przeinacza faktów, nie dopisuje wymyślonych przez siebie postaci czy wydarzeń. Dzięki temu można zapoznać się z przebiegiem walk, jakie toczyły się na Polesiu.
Sportretowane jest także życie powstańców w trakcie walk, przedstawiona zostaje ich codzienność. Orzeszkowa w swoim świecie przedstawionym zamieszcza także autentyczną postać Romualda Traugutta, dyktatora powstania styczniowego. Pojawia się także nawiązanie do historii antycznej, a konkretnie do historii Spartan w wąwozie pod Termopilami. To właśnie te próby odwzorowania prawdziwych wydarzeń sprawiają, że „Gloria victis” wpisuje się w założenia realizmu. Dzięki zastosowaniu realizmu Orzeszkowa uwiarygadnia także swoją opowieść, sprawia, że jest ona bardziej przekonująca.
Innym nurtem, który występuje w dziełach Orzeszkowej i w noweli „Gloria victis” jest naturalizm. Zakłada on wierne, bardzo dokładne odwzorowanie natury na przykład w dziełach literackich. Orzeszkowa tworzy właśnie takie opisy natury - naśladujące ją, oddające jej postać, ale nie zawierające w sobie krytyki czy oceny. W jej dziełach nie brakuje więc obrazów pełnych brzydoty, przedstawienia świata takim, jaki on jest naprawdę.
W przypadku tematyki powstania styczniowego Orzeszkowa w swojej noweli opisuje nawet brutalne elementy związane z toczącymi się wówczas walkami. Pojawiają się więc tam takie sceny jak rzeź rannych powstańców czy śmierć Tarłowskiego, którego na pikach rozerwali Rosjanie. Są to sceny pełne okrucieństwa i przemocy, jednak Orzeszkowa dążyła do jak najbardziej realistycznego oddania rzeczywistości, dlatego też zdecydowała się na ukazanie tych dramatycznych wydarzeń w noweli poświęconej powstaniu styczniowemu i jego ofiarom.
Stosowanie naturalizmu umożliwia zapoznanie czytelnika z pełnym obrazem sytuacji, wzbudza też w nim silne uczucia - trudno pozostać obojętnym w trakcie czytania opisu rzezi lub męczeńskiej śmierci. Przy pomocy naturalizmu Orzeszkowa zwraca więc uwagę na cierpienie powstańców i to, w jaki sposób poświęcili się oni dla swojej zniewolonej ojczyzny.
W noweli „Gloria victis” Elizy Orzeszkowej wykorzystane zostały takie nurty jak realizm i naturalizm, zgodnie z którymi autorka wykreowała swój świat przedstawiony. Starała się ona jak najwierniej oddać wspomnienia powstania styczniowego i nie obawiała się ona przedstawić także jego brutalnej, naturalistycznej strony związanej ze śmiercią i cierpieniem.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.