“Legenda o świętym Aleksym” to hagiograficzne, anonimowe dzieło, które opowiada o historii życia tytułowego świętego. Święty Aleksy był synem bogatych, rzymskich patrycjuszy, który pewnego dnia porzucił rodzinę, żonę i dom, rozdał swój majątek ubogim, a następnie rozpoczął życie nędzarza, który praktykował ascezę. W ten sposób zbliżał się do Boga i chciał osiągnąć zbawienie, co ostatecznie doprowadziło go aż do świętości. W średniowiecznym dziele literackim, opisującym historię jego życia, wyróżnić można wiele motywów literackich.
Pierwszym z nich jest najważniejszy motyw świętości Aleksego. Zdawać by się mogło, że bohaterowi przeznaczone jest życie patrycjusza, pełne wygód i bogactwa, Aleksy jednak dobrowolnie rezygnuje z tego wszystkiego na rzecz ascezy i umartwiania się. Poświęca się tym samym Bogu i jemu oddaje całe swoje życie. Jego poświęcenie, upór i konsekwencja w dążeniu do zachowania czystości nieśmiertelnej duszy oraz cierpienia, jakie przeżywa on jako nędzarz, zostają ostatecznie wynagrodzone. Aleksy zostaje wybrany przez Boga, wyróżniony spośród innych ludzi na świecie. Staje się świętym i tym samym na zawsze zapisuje się w historii chrześcijaństwa.
Kolejnym istotnym motywem jest cierpienie, jakie Aleksy dobrowolnie na siebie przyjmuje, by zachować czystość i zbliżyć się do Boga. Rozpoczyna się ono wraz z wyrzeknięciem się ziemskich wygód i przywilejów, z oddaniem zgromadzonego majątku na rzecz biednych i wraz z opuszczeniem kochającej rodziny i świeżo poślubionej żony. Aleksy nie tylko odmawia sobie różnego rodzaju przyjemności, ale także umartwia i okalecza swoje ciało, by jeszcze bardziej otworzyć się na Boga. Przyjmowane przez niego dobrowolnie cierpienie jest bowiem naśladowaniem Chrystusa, który za grzechy ludzkości cierpiał męki i umarł na krzyżu.
W legendzie pojawia się także motyw biedy. Życie Aleksego i jego przykład pokazują, że człowiek biedny jest tak samo równy w oczach Boga, co człowiek, któremu materialnie powodzi się w trakcie jego ziemskiego życia. Aleksy przyjmuje na siebie biedę dobrowolnie, tym samym udowadniając, że wszyscy ludzie są tacy sami i równi wobec Boga i śmierci. Liczą się ich czyny, nie zaś zgromadzone dobra. Bieda ukazuje także bez jak wielu rzeczy człowiek jest w stanie się obyć i równocześnie wciąż zaznać szczęścia w domu bożym po swojej śmierci.
W legendzie istotny jest także motyw śmierci. Nie jest ona ukazywana jako coś strasznego, przerażającego. Wręcz przeciwnie - Aleksy czeka na nią, ponieważ ma świadomość, że jego życie na ziemi to dopiero wstęp, próba przed prawdziwym życiem wiecznym, które czeka na niego po śmierci. Nie jest ona dla niego końcem, tylko raczej rozpoczęciem nowego, wyczekiwanego etapu, kiedy to Aleksy połączy się ze swoim Stwórcą. Właściwie całe życie świętego było podporządkowane temu, że pewnego dnia umrze i stanie przed obliczem Boga, który rozliczy go z jego czynów. Zmieniało to myślenie o śmierci z czegoś przerażającego i nieuchronnego w wydarzenie oczekiwane i obiecujące nagrodę za odpowiednio przeżyty czas na ziemi.
Motyw Boga ukazuje go w legendzie jako kogoś surowego, kogo cieszy cierpienie człowieka. Losy świętego Aleksego zdają się mówić, że im więcej ktoś bólu zazna za życia, tym bardziej zostanie wynagrodzony przez Boga po śmierci. Stwórca jest więc tu rozumiany jako surowy sędzia, który uważnie obserwuje ludzi i ocenia każdą ich decyzję. Im więcej przyjemności sobie odmówi człowiek, im więcej cierpienia zazna, tym bardziej prawdopodobne jest, że Bóg doceni to po śmierci i dopuści jego duszę do zbawienia. Ze względu na takie wyobrażenie Boga asceci okaleczali się wręcz, sądząc, że tym sposobem ratują swoje dusze.
W legendzie pojawia się także motyw rodziny - kochającej, ale porzuconej przez Aleksego na rzecz większych działań i wartości. Mimo że był on wyczekanym i kochanym dzieckiem, nie zawahał się przed porzuceniem rodziców oraz młodej żony, z którą mógł założyć własną rodzinę. Bóg i zbawienie są w tym dziele wartościami ważniejszymi od nawet najbardziej kochającej rodziny.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.