„Legenda o świętym Aleksym” jest dziełem anonimowego autora, którego polska wersja powstała w pierwszej połowie XV wieku. Tłumacz prawdopodobnie pochodził z Mazowsza, o czym świadczą elementy tamtejszego dialektu. Utwór zapoczątkował powstawanie wzorca idealnego ascety, którego przykładem stał się św. Aleksy.
Święty jest jednym ze średniowiecznych wzorców osobowych. Życie ascetów, którzy wyzbywali się wszystkich ziemskich przyjemności, opisywano w anonimowych legendach. Łączyły one w sobie elementy hagiografii, zaczerpnięte z żywotów świętych oraz podania. Legendy opisywały postępowanie świętych, które miało być wzorem do naśladowania. Najczęściej pisano je prozą, chociaż zdarzały się również utwory wierszowane. „Legenda o świętym Aleksym” jest napisana w większości ośmiozgłoskowcem, ale pojawiają się też wersy o innej liczbie sylab. Utwór ma formę wierszowaną, obecne są rymy. Tekst jest praktycznie pozbawiony środków stylistycznych, pojawiają się wyłącznie nieliczne epitety. Z tego powodu, utwór przez wieki pozostawał niedoceniony, mimo wkładu polskiego autora, który zdołał zachować równość wersów i zastosował rymy.
W średniowieczu bardzo popularnym motywem stała się asceza. Św. Aleksy służy jako przykład człowieka całkowicie oddanego Bogu. Podziw dla wyrzekania się wszystkich ziemskich przyjemności wynikał z dominującej roli Kościoła. Duchowni wciąż przypominali o śmierci, zachęcali do dbałości o duchowość i umniejszali znaczenie doczesnej egzystencji.
Św. Aleksy wyróżnił się jednak na tle innych średniowiecznych ascetów, którzy bardzo chętnie pokazywali swoje cierpienie społeczeństwu. Aleksy ukrywał się przed swoją rodziną, umarł w ciszy i samotności. Mimo, że w każdej chwili mógł ujawnić swoją tożsamość i powrócić do bogatych rodziców i młodej żony, nie zdecydował się na ten krok, zachowując wierność Bogu.
Świętość Aleksego ukazywała się już za życia. Świadczy o tym bicie dzwonów, które symbolizują Rzymowi żałobę po wyjątkowym człowieku. Niezwykłe jest również nagłe pojawienie się dziecka, które znało tożsamość zmarłego pod schodami żebraka.
Postępowanie świętego przed śmiercią nawiązuje do motywu ars moriendi (sztuka dobrego umierania). Aleksy odchodzi świadomie, traktuje śmierć, jako przejście do nowej, doskonalszej formy istnienia. Święty umiera w prosty, spokojny sposób, ufając że po śmierci czeka go szczęście u boku Boga. List, który pisze, nie ma przynieść mu sławy, ale stanowi rachunek sumienia i rozliczenie z własnym życiem. Z tego powodu jest on przeznaczony do rąk ukochanej żony.
Ujawnia to wyższość miłości Aleksego i Famijany, która jest skromna i zgodna z bożą łaską, nad miłością rodziców do swojego syna. Uczucie Eufamijana i jego żony było ślepe i zaborcze, nie dbali oni o Boga, ale chcieli za wszelką cenę odzyskać syna. Z tego powodu zostali zaślepieni, ojciec nie rozpoznał Aleksego w żebraku, który mieszkał pod schodami jego domu.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.