„Przedwiośnie” jest powieścią polityczną autorstwa Stefana Żeromskiego. Powstawało w latach 1921-1924, czyli zaledwie kilka lat po odzyskaniu niepodległości przez Polskę. Szczęście Polaków było ogromne, ponieważ ich ojczyzna stała się wolna po ponad stu latach zaborów. Radość przeplatała się jednak z niepokojem o przyszłość, gdyż w Polsce panował chaos gospodarczy, polityczny i społeczny. Powstawały różne koncepcje nowej Polski. Żeromski przedstawił w powieści światopogląd patriotów oraz komunistów.
Szymon Gajowiec był zwolennikiem koncepcji ewolucyjnej. Na pierwszym miejscu znajdowało się dla niego dobro ojczyzny. Opowiadał Cezaremu, że został ukształtowany przez polskich patriotów: Józefa Potockiego, Stanisława Krzemińskiego i Edwarda Abramowskiego. Gajowiec był przekonany, że Polacy muszą przygotować się na biedę i wyrzeczenia. Stworzenie nowego państwa po ponad stu latach niewoli nie było proste. Bohater uważał jednak, że Polacy zostaną wynagrodzeni za swoje cierpienie, ponieważ będą żyć w silnym, niezależnym kraju.
Gajowiec był dojrzałym, cierpliwym człowiekiem, dlatego miał realne oczekiwania. W przeciwieństwie do Seweryna Baryki, nie spodziewał się, że Polska z dnia na dzień stanie się potęgą. Bohater zdawał sobie sprawę, jak bardzo kraj został wyniszczony podczas rządów zaborców. Cezary Baryka nie był tego świadomy, dlatego frustrowało go powolne tempo zmian. Gajowiec był osobą uduchowioną, miał nadzieję, że modlitwa doda Polakom siły. Uważał, że odzyskanie niepodległości oraz odparcie ataku bolszewików to cuda. Głęboko wierzył, że nad ojczyzną czuwa boska opatrzność.
Gajowiec był wysoko postawionym urzędnikiem Ministerstwa Skarbu, dlatego szczególnie bliskie były mu problemy gospodarcze. Uważał, że najpierw należy zapewnić Polsce stabilność finansową, a dopiero później zająć się kolejnymi reformami. Gajowiec sądził, że kluczowe jest wprowadzenie waluty narodowej - złotego. Należało zadbać też o armię, aby zapewnić Polsce, znajdującej się między dwoma wrogimi mocarstwami, bezpieczeństwo. Bohater przywiązywał też wagę do rozwoju oświaty, aby Polacy stawali się coraz bardziej świadomi. Należało też zapewnić dostęp do opieki zdrowotnej, żeby wydłużyć średnią długość życia chłopów i robotników oraz zapobiec szerzącym się chorobom zakaźnym.
Bohater czerpał z ideałów epoki pozytywizmu: pracy organicznej i pracy u podstaw. Zdawał sobie sprawę, że społeczeństwo jest zróżnicowane i podzielone, ale miał nadzieję, że Polacy będą w stanie współpracować dla wyższego dobra. Gajowiec był przekonany, że za wszelką cenę należy utrzymać granice państwa polskiego. Jego poglądy były motywowane miłością do ojczyzny. Cezary Baryka zarzucał przedstawicielom polskiego rządu opieszałość oraz brak odwagi do zdecydowanych czynów. Poglądy Gajowca są pozytywnie oceniane przez autora. Jego koncepcja była racjonalna i możliwa do wcielenia w życie. Wymagała jednak zaangażowania całego społeczeństwa.
Komuniści widzieli przyszłość Polski całkowicie inaczej, niż patrioci. Byli zwolennikami koncepcji rewolucji. W powieści tego typu poglądy są rozpowszechniane głównie przez Antoniego Lulka, chorowitego studenta prawa. Bohater nienawidził odrodzonej Polski. Z niecierpliwością oczekiwał na każde potknięcie rządu, ponieważ był przekonany o jego nieudolności.
Komuniści uważali, że największym złem są kapitalizm, wyzysk oraz burżuazja. Nie zgadzali się na system, w którym jedna klasa społeczna bogaci się, dzięki ciężkiej pracy drugiej. Komuniści zapewniali, że burżuazja nie odda władzy dobrowolnie, dlatego nie można uniknąć rewolucji. Rozlew krwi w dalszej perspektywie miał jednak zapewnić spokój i dobrobyt. Zachłanność burżuazji wywoływała wojny. Zdaniem komunistów, tylko zakończenie jej rządów mogło zapewnić Polakom lepszą przyszłość.
Władzę miał przejąć proletariat. Najwyższym celem komunistów było stworzenie społeczeństwa bezklasowego, w którym wszyscy obywatele będą równi. Zapewniali, że w nowy porządek zapewni sprawiedliwy dostęp do opieki zdrowotnej, edukacji i kultury. Komuniści byli przekonani, że zniszczenie burżuazji i arystokracji jest konieczne, aby stworzyć lepszą rzeczywistość. Lulek powtarzał, że należy znieść polskie granice. Miało powstać państwo komunistyczne, będące częścią Rosji. Celem było zjednoczenie robotników z całego świata i zwycięstwo komunizmu.
Koncepcja rewolucji była przeciwieństwem poglądów patriotów, którzy uznawali niepodległą Polskę za najwyższą wartość. Baryka pojawił się na tajnym zebraniu warszawskich komunistów. Zauważył, że chcą wzorować się na rewolucji bolszewickiej, której był świadkiem. Cezary nie zgadzał się ze zgromadzonymi. Uważał, że biedni, schorowani i niewykształceni robotnicy nie są gotowi, aby przejąć władzę w kraju. Na własne oczy widział, jak wygląda wcielanie wzniosłych idei w życie. Rewolucja przyniosła ubóstwo, śmierć i bezprawie, zamiast równości i sprawiedliwości.
Żeromski zdecydowanie sprzyjał poglądom patriotów i przestrzegał przed wiarą w populistyczne, komunistyczne hasła. Przesłanie powieści w dużej mierze zostało źle zrozumiane przez krytyków literackich. Autorowi zarzucono krytykę polskiego rządu oraz wspieranie komunizmu. Żeromski odniósł się do tej kwestii w artykule „W odpowiedzi Arcybaszewowi i innym”. Powieść miała przestrzegać przed rewolucją i motywować Polaków do ciężkiej pracy na rzecz ojczyzny.
Aktualizacja: 2022-08-11 20:23:58.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.