Szekspir jest powszechnie uważany za jednego z największych reformatorów teatru, ze względu na niemal całkowite zerwanie z tradycją antyczną i regułami określonymi przez Arystotelesa w Poetyce. W dobie klasycyzmu traktowano jego dzieła jako przejaw złego smaku – geniusz twórcy dostrzegli i rozpropagowali dopiero romantycy. Łamiąc „kanoniczne” zasady dramatu, Szekspir stał się twórcą odmiennego, oryginalnego gatunku, stanowiąc odtąd nowy punkt odniesienia dla twórców kolejnych pokoleń.
Makbet często nazywany jest tragedią władzy. W warstwie treści i przesłania utworu można dostrzec pewne podobieństwa do tragedii antycznej. Już dramaturdzy starożytni zastanawiali się, jak odwieczna chęć posiadania władzy może wpłynąć na wybory bohaterów i ich moralność. Poza tym: Pewne podobieństwo można dostrzec też, jeśli chodzi o perspektywę śmierci, wypełnianie się losu, a nawet namiastkę konfliktu tragicznego – Makbet odrzucił słowa czarownic i nie starał się o władzę, nie zaznałby spokoju, bo przecież już te marzenia zostały w nim rozbudzone, zaś droga, którą wybrał, również – jak się okazało – nie przyniosła mu satysfakcji, poczucia bezpieczeństwa i szczęścia. [cyt. za: Biblioteczka opracowań: Makbet, oprac. D. Polańczyk, wyd. Biblios, Lublin 2013, s. 28.]
Jednakże te analogie, jeśli chodzi o ujęcie motywu władzy, podejmowania wyborów i moralności, nie pozwalają na wywodzenie dramatu szekspirowskiego z antycznego teatru: Wręcz przeciwnie, jest ona rodzajem polemiki formalnej z odległą w czasie poprzedniczką.[cyt. za: Biblioteczka opracowań: Makbet, oprac. D. Polańczyk, wyd. Biblios, Lublin 2013, s. 28.]
Makbet realizuje w pełni schemat dramatu szekspirowskiego, o czym świadczy:
brak zasady trzech jedności (miejsca, czasu i akcji) – jest to dramat wielowątkowy (losy Makbeta, wątek Makdufa, wątek Malkolma), którego akcja rozgrywa się w różnych miejscach (komnaty zamkowe, polany, obóz bitewny, las, jaskinia, dwór królewski w Anglii), a następujące po sobie wydarzenia dzieją się w różnym czasie (poszczególne wydarzenia dzieli często długi czas).
rezygnacja z chóru – chór w tragedii antycznej pełnił bardzo ważną rolę: komentował akcję, rzucał nowe światło na przebieg wydarzeń, objaśniał wybory i postępowanie bohaterów). W Makbecie Szekspir zupełnie zrezygnował z chóru, nadając wypowiedziom wybranych postaci charakter ogólnych lub podsumowujących refleksji. Zabieg ten spowodował zdynamizowanie akcji, pogłębienie roli bohaterów i wzmocnienie napięcia dramatycznego.
brak ograniczenia liczby bohaterów, występują sceny zbiorowe – w Makbecie jest wiele scen zbiorowych (np. najazd wojsk pod dowództwem Malkolma i Siwarda na zamek obok Dunzynan).
złamanie zasady decorum (stosowności) – sceny krwawe pokazywane są na scenie, a nie relacjonowane, jak w przypadku tragedii antycznej (np. scena zamordowania Banka oraz syna Makdufa), ponadto Szekspir połączył w obrębie jednego utworu styl wysoki i niski, umieszczając w dramacie sceny żartobliwe i niepoważne (np. rozmowa Odźwiernego i Makdufa).
pogłębienie psychologiczne postaci – w tragediach antycznych bohaterowie byli typowi, jednowymiarowi, w dziełach Szekspira następuje ogromny zwrot – stają się skomplikowani, ulegają przemianom w toku akcji; los, tragizm bohaterów nie jest determinowany przez istnienie fatum, nie wynika z woli bogów, ale z ich własnych wyborów, decyzji, podejmowanych działań. Makbet czuje się rozdarty pomiędzy żądzą władzy a poczuciem moralności. Lady Makbet początkowo wydaje się osobą silną, złą i zdeterminowaną. Jednak ogrom popełnionych zbrodni wpędza ją w obłęd i doprowadza do samobójstwa.
skomplikowana struktura i kompozycja dramatu – w tragedii antycznej o strukturze utworu decydowały elementy stałe, jak: prolog, zawiązanie akcji, punkt kulminacyjny, rozwiązanie, zakończenie; w dramacie szekspirowskim mamy do czynienia ze znacznym skomplikowaniem budowy, wynikającym z wielowątkowości akcji (losy Makbeta, wątek Makdufa, wątek Malkolma), wielości konfliktów, zawiłych relacji, zaskakujących zwrotów akcji – wszystko to powoduje swoistą sinusoidę emocji.
zerwanie z zasadą mimesis – w przeciwieństwie do dramatu antycznego, Szekspir nie dąży do jak najwierniejszego naśladownictwa rzeczywistości. Wprowadza postaci fantastyczne – jak wiedźmy, duchy, zjawy, wywodzące się z kultury ludowej – które wzbogacają realizm zdarzeń o elementy metafizyczne.
Aktualizacja: 2022-08-11 20:23:59.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.